Một trong những ký ức đầu tiên của tôi bắt đầu bằng việc tôi khóc nức nở. Dù bố mẹ có cố gắng thế nào đi chăng nữa tôi vẫn không cảm thấy được xoa dịu.
Bố bỏ cuộc và rời khỏi phòng ngủ còn mẹ đưa tôi vào bếp và ngồi xuống bàn ăn sáng.
“Kan, kan”, mẹ nói trong khi lấy một tờ giấy gói từ trên tủ lạnh xuống. Trong nhiều năm, mẹ đã cẩn thận cắt lớp giấy gói quà Giáng sinh và cất chúng thành một chồng dày trên tủ lạnh.
Mẹ đặt tờ giấy xuống, mặt phẳng hướng lên trên và bắt đầu gấp nó lại. Tôi ngừng khóc và tò mò nhìn mẹ.
Mẹ lật tờ giấy lại và gấp. Mẹ xếp nếp, gập gập, nhét, cuộn và xoắn cho đến khi tờ giấy biến mất giữa đôi bàn tay khum lại của mẹ. Sau đó mẹ nhấc gói giấy đã gấp lại lên miệng và thổi vào đó như một quả bóng bay.
“Kan”, mẹ nói. “Lão hổ”. Mẹ đặt tay xuống bàn rồi buông ra.
Một con hổ giấy nhỏ đứng trên bàn, to bằng hai nắm tay đặt vào nhau. Da của con hổ là hoa văn trên giấy gói, nền trắng với những cây kẹo màu đỏ và cây thông Noel màu xanh lá cây.
Tôi nhìn ra sự sáng tạo của mẹ. Đuôi của nó giật giật và nó vui đùa vồ lấy ngón tay tôi. “Gàooo” nó gầm gừ, âm thanh đâu đó giữa tiếng mèo và tiếng báo xào xạc.
Tôi bật cười, giật mình và dùng ngón trỏ vuốt ve lưng nó. Con hổ giấy rung lên dưới ngón tay tôi, kêu gừ gừ.
“Zhe jiao zhezhi”, mẹ nói. Nó được gọi là origami .
Lúc đó tôi không biết điều này, nhưng tấm lòng của mẹ thật đặc biệt. Mẹ thổi vào chúng để chúng chia sẻ hơi thở của mẹ và đi theo cuộc sống của mẹ. Đây là phép thuật của mẹ.
#
Bố đã chọn mẹ từ một cuốn ấn phẩm.
Một lần, khi còn học trung học, tôi đã hỏi bố chi tiết. Ông ấy đã cố thuyết phục tôi nói chuyện với mẹ lần nữa.
Ông đã đăng ký dịch vụ giới thiệu vào mùa xuân năm 1973. Lật từng trang một cách đều đặn, ông chỉ dành không quá vài giây cho mỗi trang cho đến khi nhìn thấy hình ảnh của mẹ.
Tôi chưa bao giờ nhìn thấy bức ảnh này. Bố miêu tả: Mẹ ngồi trên ghế, nghiêng về phía máy ảnh, mặc bộ sườn xám bó sát bằng lụa màu xanh lá cây. Đầu mẹ quay về phía máy ảnh để mái tóc đen dài được xõa một cách nghệ thuật trên ngực và vai. Mẹ nhìn bằng ánh mắt bình tĩnh của một đứa trẻ.
“Đó là trang cuối cùng của ấn phẩm mà bố nhìn thấy”, bố nói.
Cuốn ấn phẩm giới thiệu mẹ mười tám tuổi, thích khiêu vũ và nói tiếng Anh tốt vì mẹ đến từ Hồng Kông. Không có sự thật nào trong những thứ này trở thành sự thật.
Bố đã viết cho mẹ và toà soạn đã gửi tin nhắn của họ qua lại. Cuối cùng, bố bay đến Hồng Kông để gặp mẹ.
Những người ở toà soạn đã viết thư trả lời cho mẹ. Mẹ không biết từ tiếng Anh nào khác ngoài “xin chào” và “tạm biệt”.
Có người phụ nữ nào lại tự đặt mình vào một ấn phẩm để có thể được mua? Hồi trung học tôi nghĩ mình biết rất nhiều về mọi thứ. Sự khinh thường có cảm giác dễ chịu, giống như rượu.
Thay vì xông vào văn phòng đòi lại tiền, bố tôi lại thuê một người bồi bàn ở nhà hàng khách sạn để phiên dịch cho họ.
“Mẹ nhìn bố với đôi mắt vừa sợ hãi vừa hy vọng trong khi bố nói. Và khi cô bồi bàn bắt đầu dịch những gì bố nói, mẹ sẽ bắt đầu mỉm cười chậm rãi”.
Bố bay trở lại Connecticut và bắt đầu nộp đơn xin giấy tờ để mẹ đến với bố. Tôi sinh ra một năm sau, vào năm Dần.
#
Theo yêu cầu của tôi, mẹ còn làm một con dê, một con nai và một con trâu bằng giấy gói. Chúng sẽ chạy quanh phòng khách trong khi lão hổ đuổi theo và gầm gừ. Khi bắt được chúng, nó sẽ ấn con mồi xuống cho đến khi không khí thoát ra khỏi chúng và chúng trở thành những mảnh giấy phẳng, gấp lại. Sau đó tôi sẽ phải thổi vào chúng để thổi phồng lại để chúng có thể chạy vòng quanh thêm.
Đôi khi, các loài động vật gặp rắc rối. Có lần con trâu nước nhảy vào đĩa nước tương trên bàn ăn tối. (Nó muốn đằm mình giống như một con trâu nước thực sự.) Tôi nhanh chóng lấy nó ra nhưng hiện tượng mao dẫn đã kéo chất lỏng sẫm màu lên cao dính vào chân nó. Đôi chân nhũn ra vì nước sốt không thể giữ được nó đứng thẳng và đổ sụp xuống bàn. Tôi phơi nó dưới nắng, nhưng sau đó chân nó bị vẹo và chạy khập khiễng. Cuối cùng, mẹ quấn chân nó trong màng bọc để nó có thể được tắm thỏa thích (chỉ là không trong nước tương).
Ngoài ra, lão hổ còn thích vồ chim sẻ khi tôi cùng lão chơi ở sân sau. Nhưng có một lần, một con chim bị dồn vào đường cùng đã tuyệt vọng đánh trả và xé rách tai lão hổ. Nó thút thít và nhăn mặt khi tôi ôm, mẹ dán tai anh ấy lại bằng băng dính. Từ đó lão hổ tránh xa lũ chim.
Và rồi một ngày nọ, tôi xem một bộ phim tài liệu trên truyền hình về cá mập và xin mẹ một con cho riêng tôi. Mẹ tạo ra con cá mập, nhưng nó vùng vẫy trên bàn một cách không vui. Tôi đổ đầy nước vào bồn rồi đặt nó vào. Nó vui vẻ bơi lội xung quanh. Tuy nhiên, sau một thời gian, nó trở nên sũng nước và trong mờ, rồi từ từ chìm xuống đáy, các nếp gấp bung ra. Tôi đưa tay ra để giải cứu nhưng cuối cùng tất cả những gì tôi nhận được chỉ là một mảnh giấy ướt.
Lão hổ đặt hai chân trước của mình vào mép bồn rửa và tựa đầu vào chúng. Tai cụp xuống, nó gầm gừ trong cổ họng khiến tôi cảm thấy tội lỗi.
Mẹ làm cho tôi một con cá mập mới, lần này bằng giấy thiếc. Cá mập sống hạnh phúc trong bể cá vàng lớn. Tôi và lão hổ thích ngồi cạnh cái bể nhìn con cá mập giấy thiếc đuổi cá vàng, lão hổ úp mặt vào cái bể đối diện nên tôi nhìn thấy đôi mắt của hắn, phóng to bằng cốc cà phê, nhìn chằm chằm vào tôi từ bên kia bể.
#
Khi tôi mười tuổi, chúng tôi chuyển đến một ngôi nhà mới ở bên kia thị trấn. Hai người phụ nữ hàng xóm đến chào đón chúng tôi. Bố mời họ đồ uống và sau đó xin lỗi vì phải chạy đến công ty điện lực để thanh toán các hóa đơn của người chủ trước. “Hãy tự nhiên như ở nhà. Vợ tôi không nói được nhiều tiếng Anh nên đừng nghĩ rằng cô ấy thô lỗ khi không nói chuyện với bạn nhé”.
Trong khi tôi đọc sách trong phòng ăn, mẹ dọn đồ vào bếp. Những người hàng xóm trò chuyện trong phòng khách, không cố tỏ ra im lặng.
“Anh ấy có vẻ là một người đàn ông bình thường. Tại sao anh ấy lại làm vậy nhỉ?”
“Có điều gì đó không ổn về sự lai tạo này. Đứa trẻ trông không hoàn hảo. Đôi mắt xếch, khuôn mặt trắng bệch. Một con quái vật nhỏ”.
“Cô có nghĩ thằng bé có thể nói được tiếng Anh không?”
Người phụ nữ im lặng. Một lúc sau họ bước vào phòng ăn.
“Xin chào! Tên cháu là gì?”
“Jack”, tôi nói.
“Nghe có vẻ không giống người Trung Quốc lắm”.
Lúc đó mẹ đã vào phòng ăn. Mẹ mỉm cười với những người phụ nữ. Ba người đứng thành hình tam giác xung quanh tôi, mỉm cười và gật đầu với nhau, không nói gì cho đến khi bố quay lại.
#
Mark, một trong những cậu bé hàng xóm, đến mang theo các nhân vật hành động trong Star Wars. Thanh kiếm ánh sáng của Obi-Wan Kenobi sáng lên và nó có thể vung tay và nói, bằng một giọng nhỏ, “Sử dụng Thần lực!” Tôi không nghĩ nhân vật này trông giống Obi-Wan thật chút nào.
Cùng nhau, chúng tôi xem nó lặp lại màn trình diễn này năm lần trên bàn cà phê. “Nó có thể làm gì khác không?” Tôi hỏi.
Mark khó chịu vì câu hỏi của tôi. “Hãy nhìn vào tất cả các chi tiết”, cậu ấy nói.
Tôi đã xem chi tiết. Tôi không chắc mình phải nói gì.
Mark thất vọng trước câu trả lời của tôi. “Cho tôi xem đồ chơi của bạn”.
Tôi không có đồ chơi nào ngoại trừ bầy thú bằng giấy của mình. Tôi mang lão hổ ra khỏi phòng ngủ. Lúc đó nó đã rất mệt mỏi, khắp nơi được vá bằng băng keo và keo dán, bằng chứng cho thấy tôi và mẹ đã sửa chữa nó trong nhiều năm. Nó không còn nhanh nhẹn và chắc chắn như trước nữa. Tôi đặt nó ngồi xuống bàn cà phê. Tôi có thể nghe thấy tiếng bước chân của những con vật khác phía sau hành lang, rụt rè lén nhìn vào phòng khách.
“Xiao laohu “, tôi nói và dừng lại. Tôi chuyển sang tiếng Anh. “Đây là Hổ”. Thận trọng, lão hổ sải bước tới và gừ gừ với Mark, ngửi tay anh ta.
Mark kiểm tra mẫu khăn quàng Giáng sinh trên da của Laohu. “Trông chẳng giống hổ chút nào. Mẹ cậu làm đồ chơi từ rác cho cậu à?”
Tôi chưa bao giờ nghĩ lão hổ là rác rưởi . Nhưng nhìn hắn bây giờ, hắn thực sự chỉ là một mảnh giấy gói.
Mark lại đẩy đầu Obi-Wan. Thanh kiếm ánh sáng lóe lên; nó di chuyển cánh tay của mình lên xuống. “Sử dụng sức mạnh!”
Lão hổ quay lại và lao tới, hất văng hình người bằng nhựa ra khỏi bàn. Nó rơi xuống sàn và vỡ ra, đầu của Obi-Wan lăn xuống gầm ghế. “Rawwww” lão hổ cười. Tôi cũng cười.
Mark đấm tôi rất mạnh. “Cái này rất đắt! Bây giờ bạn thậm chí không thể tìm thấy nó trong các cửa hàng. Nó có thể đắt hơn số tiền mà bố bạn đã trả cho mẹ bạn!”
Tôi loạng choạng và ngã xuống sàn. Lão hổ gầm gừ và lao vào mặt Mark.
Mark hét lên, vì sợ hãi và ngạc nhiên hơn là đau đớn. Rốt cuộc thì lão hổ chỉ được làm bằng giấy.
Mark tóm lấy lão hổ và tiếng gầm gừ của nó nghẹn ngào khi bị Mark vò nát trong tay và xé làm đôi. Cậu ấy vo tròn hai mảnh giấy và ném chúng vào tôi. “Đây là thứ rác rưởi Trung Quốc rẻ tiền ngu ngốc của cậu”.
Sau khi Mark rời đi, tôi đã mất một thời gian dài cố gắng dán các mảnh lại với nhau, làm phẳng tờ giấy và theo các nếp gấp để gấp lại lão hổ nhưng không thành công. Dần dần, những con vật khác bước vào phòng khách và tụ tập xung quanh chúng tôi, tôi và tờ giấy gói rách từng là lão hổ.
#
Cuộc chiến của tôi với Mark không kết thúc ở đó. Mark rất nổi tiếng ở trường. Tôi không bao giờ muốn nghĩ lại về hai tuần sau đó.
Tôi về nhà vào thứ Sáu tuần đó, sau hai tuần. “Xuxiao hao ma?” mẹ tôi hỏi. Tôi không nói gì và đi vào phòng tắm. Tôi đã soi gương. Tôi trông không giống mẹ chút nào, không có gì giống cả.
Vào bữa tối, tôi hỏi bố: “Mặt con trông có khó ưa không bố?”
Bố đặt đũa xuống. Mặc dù tôi chưa bao giờ kể cho bố nghe chuyện xảy ra ở trường nhưng bố dường như hiểu được. Bố nhắm mắt lại và xoa sống mũi. “Không, con không”.
Mẹ nhìn bố, không hiểu. Mẹ nhìn lại tôi. “Sha jiao chink ?”
“Tiếng Anh”, tôi nói. “Nói tiếng Anh”.
Mẹ đã cố gắng. “Chuyện gì xảy ra vậy?”
Tôi đẩy đôi đũa và chiếc bát trước mặt ra xa: ớt xanh xào thịt bò ngũ vị. “Chúng ta nên ăn đồ ăn Mỹ”.
Bố cố lý luận. “Nhiều gia đình cũng nấu món Trung Hoa mà”.
“Chúng ta không phải là những gia đình khác” Tôi nhìn bố. Những gia đình khác không có những người mẹ không thuộc về.
Bố nhìn đi chỗ khác. Rồi ông đặt tay lên vai mẹ. “Anh sẽ lấy cho em một cuốn sách nấu ăn”.
Mẹ quay sang tôi. “Bu haochi?”
“Tiếng Anh”, tôi nói, cao giọng. “Nói tiếng Anh”.
Mẹ đưa tay sờ trán tôi, đo nhiệt độ. “Fashao la?”
Tôi hất tay mẹ ra. “Con ổn. Nói tiếng Anh đi!” Tôi đã hét lên.
“Nói tiếng Anh với nó đi”, bố nói với mẹ. “Em biết điều này sẽ xảy ra một ngày nào đó mà. Em mong đợi điều gì?”
Mẹ thả tay xuống bên cạnh. Mẹ ngồi, nhìn từ bố sang tôi, rồi lại nhìn bố. Mẹ cố gắng nói, dừng lại, cố gắng lần nữa và lại dừng lại.
“Em phải làm thế”, bố nói. “Anh đã quá dễ dãi với em. Jack cần phải hòa nhập”.
Mẹ nhìn bố. “Nếu em nói “tình yêu”, em cảm thấy ở đây”. Mẹ chỉ vào môi mình. “Nếu em nói “ai”, em cảm thấy ở đây”. Mẹ đặt tay lên trái tim mình.
Bố lắc đầu. “Em đang ở Mỹ”.
Mẹ ngồi xổm xuống ghế, trông giống như con trâu nước khi bị lão hổ vồ lấy và bóp nghẹt hơi thở của sự sống.
“Và con muốn những đồ chơi thực sự”.
#
Bố mua cho tôi một bộ nhân vật hành động Star Wars đầy đủ. Tôi đưa Obi-Wan Kenobi cho Mark.
Tôi gói bầy thú bằng giấy vào một chiếc hộp đựng giày lớn rồi đặt dưới gầm giường.
Sáng hôm sau, lũ súc vật đã trốn thoát và chiếm giữ chỗ ngồi ưa thích cũ của chúng trong phòng tôi. Tôi bắt hết chúng và bỏ lại vào hộp đựng giày, dán chặt nắp lại. Nhưng lũ động vật gây ra quá nhiều tiếng ồn trong hộp nên cuối cùng tôi phải nhét nó vào góc gác xép, càng xa phòng tôi càng tốt.
Nếu mẹ nói chuyện với tôi bằng tiếng Trung, tôi sẽ từ chối trả lời mẹ. Sau một thời gian, mẹ cố gắng sử dụng tiếng Anh nhiều hơn. Nhưng giọng nói và những câu ngắt quãng của mẹ làm tôi xấu hổ. Tôi đã cố gắng sửa cho mẹ. Cuối cùng, mẹ ngừng nói hoàn toàn nếu có tôi ở bên.
Mẹ bắt đầu diễn kịch nếu mẹ cần cho tôi biết điều gì đó. Mẹ cố ôm tôi theo cách mẹ thấy các bà mẹ Mỹ làm trên TV. Tôi nghĩ hành động của mẹ rất cường điệu, lố bịch, thiếu duyên dáng. Mẹ thấy tôi khó chịu liền dừng lại.
“Con không nên đối xử với mẹ như vậy”, bố nói. Nhưng bố không thể nhìn vào mắt tôi khi nói điều đó. Trong thâm tâm, chắc hẳn bố đã nhận ra rằng thật sai lầm khi cố lấy một cô gái nông dân Trung Quốc và mong đợi mẹ hòa nhập được với vùng ngoại ô Connecticut.
Mẹ học nấu ăn kiểu Mỹ. Tôi chơi trò chơi điện tử và học tiếng Pháp.
Thỉnh thoảng, tôi thấy mẹ ở bàn bếp đang nghiên cứu mặt phẳng của một tờ giấy gói. Sau đó, một con vật bằng giấy mới xuất hiện trên tủ đầu giường của tôi và cố gắng ôm ấp tôi. Tôi bắt chúng, bóp cho đến khi không khí thoát ra hết rồi nhét vào hộp trên gác mái.
Cuối cùng mẹ đã ngừng làm các con vật khi tôi học trung học. Lúc đó tiếng Anh của mẹ đã khá hơn nhiều, nhưng tôi đã ở độ tuổi mà tôi không còn hứng thú với những gì mẹ nói bất kể ngôn ngữ nào mẹ sử dụng.
Có lúc về nhà nhìn thấy thân hình bé nhỏ của mẹ đang loay hoay trong bếp, hát một bài hát bằng tiếng Hoa cho chính mình nghe, tôi thật khó tin rằng mẹ đã sinh ra mình. Chúng tôi không có điểm gì chung. Mẹ cũng có thể đến từ mặt trăng. Tôi nhanh chóng về phòng của mình, nơi tôi có thể tiếp tục theo đuổi hạnh phúc trên toàn nước Mỹ.
#
Bố và tôi đứng mỗi bên mẹ, nằm trên giường bệnh. Mẹ chưa đến bốn mươi nhưng trông già hơn rất nhiều.
Trong nhiều năm, mẹ đã từ chối đi khám bác sĩ vì cơn đau bên trong mẹ mà mẹ cho rằng không có gì to tát. Vào thời điểm xe cứu thương cuối cùng chở mẹ đến, căn bệnh ung thư đã lan rộng vượt xa giới hạn để phẫu thuật.
Tâm trí tôi không ở trong phòng. Lúc đó đang là giữa mùa tuyển dụng trong khuôn viên trường và tôi đang tập trung vào sơ yếu lý lịch, bảng điểm và lịch phỏng vấn được xây dựng một cách chiến lược. Tôi đã nghĩ cách nói dối các nhà tuyển dụng của công ty một cách hiệu quả nhất để họ đề nghị tuyển dụng tôi. Về mặt đạo đức, tôi hiểu rằng thật kinh khủng khi nghĩ về điều này trong khi mẹ đang hấp hối. Nhưng sự hiểu biết đó không có nghĩa là tôi có thể thay đổi cảm xúc của mình.
Mẹ có ý thức. Bố nắm tay trái của mẹ bằng cả hai tay của mình. Ông cúi xuống hôn lên trán mẹ. Ông có vẻ yếu đuối và già nua đến mức khiến tôi giật mình. Tôi nhận ra rằng tôi biết rất ít về bố cũng như về mẹ.
Mẹ mỉm cười với bố. “Em ổn”.
Mẹ quay sang tôi, vẫn mỉm cười. “Mẹ biết con phải quay lại trường học”. Giọng của mẹ rất yếu và khó có thể nghe thấy mẹ vì tiếng vo ve của những chiếc máy móc nối với mẹ. “Đi đi. Đừng lo lắng cho mẹ. Đây không phải là vấn đề lớn. Chỉ cần học tốt ở trường là được”.
Tôi đưa tay chạm vào tay mẹ vì tôi nghĩ đó là điều tôi phải làm. Tôi thấy nhẹ nhõm. Tôi đang nghĩ về chuyến bay trở về và ánh nắng rực rỡ của California.
Mẹ thì thầm điều gì đó với bố. Bố gật đầu và rời khỏi phòng.
“Jack, nếu…” mẹ ho liên hồi và không thể nói được một lúc. “Nếu mẹ không về, con cũng đừng quá buồn và tổn hại đến sức khỏe của mình. Hãy tập trung vào cuộc sống của mình. Hãy giữ chiếc hộp đó trên gác mái bên mình và hàng năm, vào hội Qingming , hãy lấy nó ra và suy nghĩ về mẹ. Mẹ sẽ luôn ở bên con”.
Qingming là Lễ hội dành cho người chết của Trung Quốc. Khi tôi còn rất nhỏ, mẹ thường viết một lá thư về Thanh Minh cho cha mẹ đã mất ở Trung Quốc, kể cho họ nghe những tin vui về một năm qua của cuộc đời bà ở Mỹ. Mẹ sẽ đọc to bức thư cho tôi nghe và nếu tôi bình luận về điều gì đó, mẹ cũng sẽ viết nó vào thư. Sau đó, mẹ sẽ gấp bức thư thành một con hạc giấy và thả nó, hướng về phía tây. Sau đó chúng tôi sẽ quan sát, khi con hạc vỗ đôi cánh giòn của nó trên hành trình dài về phía Tây, hướng tới Thái Bình Dương, hướng tới Trung Quốc, hướng tới mộ của gia đình Mẹ.
Đã nhiều năm kể từ lần cuối tôi làm điều đó với mẹ.
“Con không biết gì về cuốn lịch của Trung Quốc”, tôi nói. “Hãy nghỉ ngơi đi mẹ”.
“Cứ giữ cái hộp bên mình và thỉnh thoảng mở nó ra. Chỉ cần mở…” mẹ lại bắt đầu ho.
“Không sao đâu mẹ”. Tôi lúng túng vuốt ve cánh tay mẹ.
“Haizi, mama ai ni” cơn ho của mẹ lại nổi lên. Một hình ảnh từ nhiều năm trước hiện lên trong trí nhớ của tôi: Mẹ nói ai rồi đặt tay lên trái tim.
“Được rồi mẹ. Đừng nói nữa”.
Bố quay lại và tôi nói rằng tôi cần phải đến sân bay sớm vì không muốn bị lỡ chuyến bay.
Mẹ chết khi máy bay của tôi đang ở đâu đó trên Nevada.
#
Bố già đi nhanh chóng sau khi mẹ mất. Căn nhà quá lớn đối với ông và phải bán đi. Tôi và bạn gái Susan đến giúp bố đóng gói và dọn dẹp nơi này.
Susan tìm thấy hộp giày trên gác mái. Bầy thú bằng giấy ẩn mình trong bóng tối không cách nhiệt của căn gác quá lâu đã trở nên giòn và những hoa văn giấy gói sáng màu đã phai nhạt.
Susan nói: “Em chưa bao giờ thấy nghệ thuật gấp giấy origami như thế này”. “Mẹ của anh là một nghệ sĩ tuyệt vời”.
Những con vật giấy không di chuyển. Có lẽ phép thuật nào đó đã thúc đẩy chúng ngừng hoạt động khi mẹ qua đời. Hoặc có lẽ tôi chỉ tưởng tượng rằng những công trình bằng giấy này đã từng tồn tại. Ký ức của trẻ em không thể tin được.
#
Đó là ngày cuối tuần đầu tiên của tháng Tư, hai năm sau cái chết của mẹ. Susan đã rời khỏi thành phố trong một trong những chuyến đi bất tận của cô ấy với tư cách là nhà tư vấn quản lý còn tôi thì ở nhà, uể oải lướt qua các kênh TV.
Tôi dừng lại ở một bộ phim tài liệu về cá mập. Đột nhiên, trong tâm trí tôi nhìn thấy bàn tay của mẹ đang gấp đi gấp lại giấy thiếc để làm một con cá mập cho tôi, trong khi tôi và lão hổ đang quan sát.
Một tiếng xào xạc. Tôi nhìn lên và thấy một cuộn giấy gói và băng dính rách nằm trên sàn cạnh giá sách. Tôi bước tới nhặt nó bỏ vào thùng rác.
Quả cầu giấy xê dịch, tự bung ra và tôi thấy đó là lão hổ, thứ đã lâu rồi tôi không nghĩ tới. “Rawrr-sa”. Mẹ chắc hẳn đã gắn nó lại sau khi tôi bỏ cuộc.
Nó nhỏ con hơn tôi nhớ. Hoặc có thể chỉ là hồi đó nắm đấm của tôi nhỏ hơn.
Susan đã đặt những con thú bằng giấy xung quanh căn hộ của chúng tôi để trang trí. Có lẽ cô ấy đã để lão hổ vào một góc khá khuất vì trông nó quá tồi tàn.
Tôi ngồi xuống sàn và đưa một ngón tay ra. Đuôi của lão hổ giật giật và nó vui đùa vồ lấy. Tôi cười, vuốt lưng nó. Lão hổ kêu gừ gừ dưới tay tôi.
“Cậu thế nào rồi, anh bạn già?”
Lão hổ ngừng chơi. Nó đứng dậy, nhảy vào lòng tôi một cách duyên dáng như mèo và bắt đầu tự mở ra.
Trên đùi tôi là một tờ giấy gói hình vuông, mặt trơn hướng lên trên. Nó chứa đầy những ký tự Trung Quốc dày đặc. Tôi chưa bao giờ học đọc tiếng Trung Quốc, nhưng tôi biết các ký tự dành cho son, và chúng nằm ở trên cùng, nơi mà bạn mong đợi chúng xuất hiện trong một lá thư gửi cho bạn, được viết bằng nét chữ vụng về, trẻ con của mẹ.
Tôi đến chỗ máy tính để kiểm tra Internet. Hôm nay là tết Thanh Minh .
#
Tôi mang theo lá thư xuống trung tâm thành phố, nơi tôi biết xe buýt du lịch Trung Quốc dừng lại. Tôi dừng mọi du khách lại và hỏi, “Nin hui du zhongwen ma?” “Bạn có thể đọc được tiếng Trung không?” Tôi đã không nói tiếng Trung quá lâu nên tôi không chắc họ có hiểu không.
Một phụ nữ trẻ đồng ý giúp đỡ. Chúng tôi cùng ngồi xuống một chiếc ghế dài và cô ấy đọc to lá thư cho tôi nghe. Ngôn ngữ mà tôi đã cố quên trong nhiều năm quay trở lại và tôi cảm thấy những từ ngữ đó thấm sâu vào tôi, qua da, qua xương, cho đến khi chúng siết chặt lấy trái tim tôi.
#
Con trai,
Đã lâu rồi chúng ta không nói chuyện. Con hẳn rất tức giận khi mẹ cố gắng chạm vào con mà mẹ sợ. Và mẹ nghĩ có lẽ nỗi đau mà mẹ luôn cảm thấy bây giờ là một điều gì đó nghiêm trọng.
Thế là mẹ quyết định viết thư cho con. Mẹ sẽ viết vào những con vật bằng giấy mà mẹ đã làm cho con mà con đã từng rất thích.
Những con vật sẽ ngừng di chuyển khi mẹ ngừng thở. Nhưng nếu mẹ viết cho con bằng cả trái tim, mẹ sẽ để lại một chút hình ảnh của mình trên tờ giấy này, trong những dòng chữ này. Sau đó, nếu con nghĩ về mẹ vào tết Thanh Minh , khi linh hồn của những người đã khuất được phép về thăm gia đình họ, con sẽ khiến những phần mà mẹ để lại cũng trở nên sống động. Những sinh vật mà mẹ tạo ra cho con sẽ lại nhảy, chạy và vồ và có thể lúc đó con sẽ nhìn thấy những dòng chữ này.
Vì phải viết bằng cả tấm lòng nên mẹ cần viết cho con bằng tiếng Trung.
Suốt thời gian qua mẹ vẫn chưa kể cho con nghe câu chuyện về cuộc đời mẹ. Khi con còn nhỏ, mẹ luôn nghĩ khi con lớn sẽ kể cho con nghe câu chuyện này để con có thể hiểu được. Nhưng bằng cách nào đó cơ hội đó đã không bao giờ xuất hiện.
Mẹ sinh năm 1957 tại làng Sigulu, tỉnh Hà Bắc. Ông bà nội con đều xuất thân từ những gia đình nông dân rất nghèo, ít người thân. Chỉ vài năm sau khi mẹ sinh ra, Nạn đói lớn đã xảy ra ở Trung Quốc khiến ba mươi triệu người thiệt mạng. Kí ức đầu tiên của mẹ là khi thức dậy thấy mẹ của mẹ ăn đất để cho no bụng và để lại cho mẹ chút bột cuối cùng.
Mọi chuyện trở nên tốt hơn sau đó. Sigulu nổi tiếng với nghề làm giấy zhezhi và bà đã dạy mẹ cách làm những con vật bằng giấy và mang lại sự sống cho chúng. Đây là phép thuật thiết thực trong cuộc sống của làng. Hội mẹ đã làm những con chim giấy để đuổi châu chấu ra khỏi đồng và những con hổ giấy để đuổi chuột. Vào dịp Tết Nguyên Đán, mẹ và các bạn đã làm những con rồng giấy màu đỏ. Mẹ sẽ không bao giờ quên hình ảnh những chú rồng nhỏ bay vút qua bầu trời, giơ những chùm pháo nổ để xua đi những ký ức tồi tệ trong năm qua. Con sẽ thích nó.
Sau đó là Cách mạng Văn hóa năm 1966. Hàng xóm chống lại hàng xóm, anh em chống lại anh em. Có người nhớ rằng em trai của bà ngoại con, chú của mẹ, đã rời Hồng Kông vào năm 1946 và trở thành một thương gia ở đó. Có họ hàng ở Hồng Kông có nghĩa là gia đình mẹ là gián điệp và là kẻ thù của nhân dân và cả nhà phải đấu tranh bằng mọi cách. Bà ngoại tội nghiệp của con – bà không thể chịu đựng được sự ngược đãi và đã ném mình xuống giếng. Rồi một ngày nọ, một số cậu bé mang súng săn kéo ông ngoại của con vào rừng và ông không bao giờ quay lại.
Mẹ đây, một đứa trẻ mồ côi mười tuổi. Người thân duy nhất mẹ có trên đời là chú của mẹ ở Hồng Kông. Một đêm nọ, mẹ lẻn đi và leo lên một chuyến tàu chở hàng đi về phía Nam.
Ở tỉnh Quảng Đông vài ngày sau, một số người đàn ông bắt gặp mẹ đang ăn trộm thực phẩm ngoài đồng. Khi họ nghe tin mẹ đang cố gắng đến Hồng Kông, họ đã cười. “Hôm nay là ngày may mắn của cháu đấy. Công việc của chúng tôi là đưa các cô gái đến Hồng Kông”.
Họ giấu mẹ dưới gầm xe tải cùng với những cô gái khác và đưa tất cả qua biên giới.
Tất cả được đưa xuống tầng hầm và được yêu cầu đứng dậy để làm sao trông khỏe mạnh và thông minh trong mắt người mua. Các gia đình đã trả phí cho nhà kho và đến xem bọn mẹ và chọn một trong số đó để “nhận nuôi”.
Gia đình Chin đã chọn mẹ về chăm sóc hai cậu con trai của họ. Mỗi sáng mẹ thức dậy lúc 4 giờ để chuẩn bị bữa sáng. Mẹ cho các cậu bé ăn và tắm rửa. Mẹ đi mua đồ ăn. Mẹ giặt đồ và quét sàn nhà. Mẹ đi theo các chàng trai xung quanh và thực hiện mệnh lệnh của họ. Ban đêm mẹ bị nhốt vào tủ trong bếp để ngủ. Nếu mẹ chậm hoặc làm sai điều gì thì mẹ sẽ bị đánh. Nếu bọn trẻ làm sai điều gì thì mẹ cũng sẽ bị đánh. Nếu mẹ bị bắt khi đang học tiếng Anh thì mẹ sẽ bị đánh.
“Tại sao mày muốn học tiếng Anh?” Ông Chin hỏi mẹ. “Mày muốn đến gặp cảnh sát à? Chúng tao sẽ nói với cảnh sát rằng mày là người đại lục bất hợp pháp ở Hồng Kông. Họ rất muốn giam mày vào nhà tù của họ”.
Sáu năm mẹ đã sống như vậy. Một hôm, một bà già bán cá cho mẹ ở chợ sáng kéo mẹ sang một bên.
“Tôi biết những cô gái như cô. Bây giờ cô bao nhiêu tuổi, mười sáu à? Một ngày nào đó, người đàn ông sở hữu cô sẽ say, anh ta sẽ nhìn cô và kéo cô về phía anh ta và cô không thể ngăn cản anh ta. Vợ anh ta sẽ làm điều gì đó khi phát hiện ra, lúc đó cô sẽ biết mình thực sự đã xuống địa ngục. Cô phải thoát ra khỏi cuộc sống này. Tôi biết có người có thể giúp đỡ.”
Bà ấy kể cho mẹ nghe về những người đàn ông Mỹ muốn lấy vợ châu Á. Nếu mẹ có thể nấu ăn, dọn dẹp và chăm sóc người chồng Mỹ của mình, anh ấy sẽ cho mẹ một cuộc sống tốt đẹp. Đó là hy vọng duy nhất mà mẹ có. Và đó là lý do mẹ lọt vào danh mục chứa đựng tất cả những lời dối trá đó và gặp được bố của con. Đó không phải là một câu chuyện lãng mạn lắm, nhưng đó là câu chuyện của mẹ.
Ở vùng ngoại ô Connecticut, mẹ cảm thấy mẹ rất cô đơn. Bố của con rất tốt bụng và dịu dàng với mẹ, mẹ rất biết ơn ông ấy. Nhưng không ai hiểu mẹ và mẹ cũng không hiểu gì cả.
Nhưng rồi con đã được sinh ra! Mẹ rất hạnh phúc khi nhìn vào khuôn mặt của con và thấy bóng dáng của bà ngoại, ông ngoại và chính mẹ. Mẹ đã mất cả gia đình, toàn bộ Sigulu, mọi thứ mẹ từng biết và yêu quý. Nhưng con đã ở đó và khuôn mặt của con là bằng chứng cho thấy chúng là thật. Mẹ đã không bịa ra chúng.
Bây giờ mẹ đã có người để nói chuyện. Mẹ sẽ dạy con ngôn ngữ của mẹ và chúng ta có thể cùng nhau làm lại một phần nhỏ của tất cả những gì mẹ yêu quý và đã đánh mất. Khi con nói những lời đầu tiên với mẹ, bằng tiếng Trung có giọng giống bà ngoại và mẹ, mẹ đã khóc hàng giờ. Khi mẹ làm những con vật zhezhi đầu tiên cho con và con cười, mẹ cảm thấy trên đời không còn lo lắng gì nữa.
Con đã lớn lên một chút và bây giờ con thậm chí có thể giúp bố con và mẹ nói chuyện với nhau. Bây giờ mẹ đã thực sự ở nhà. Cuối cùng mẹ đã tìm được một cuộc sống tốt đẹp. Mẹ ước gì bố mẹ của mẹ có thể ở đây để mẹ có thể nấu ăn cho họ và cũng cho họ một cuộc sống tốt đẹp. Nhưng bố mẹ của mẹ không còn ở bên nữa. Con có biết người Trung Quốc nghĩ cảm giác buồn nhất trên thế giới là gì không? Một đứa trẻ cuối cùng cũng nảy sinh mong muốn được chăm sóc cha mẹ mình để rồi nhận ra rằng họ đã qua đời từ lâu.
Con trai, mẹ biết con không thích đôi mắt Trung Quốc của con, đó là đôi mắt của mẹ. Mẹ biết con không thích mái tóc Trung Hoa của con, đó là mái tóc của mẹ. Nhưng con có thể hiểu được sự tồn tại của con đã mang đến cho mẹ bao nhiêu niềm vui không? Và con có hiểu cảm giác khi con ngừng nói chuyện với mẹ và không cho mẹ nói chuyện với con bằng tiếng Trung không?Mẹ cảm thấy mình đang mất đi tất cả mọi thứ một lần nữa.
Tại sao con không nói chuyện với mẹ, con trai? Nỗi đau đó làm cho mẹ không thể viết tiếp được nữa.
#
Người phụ nữ trẻ đưa lại tờ giấy cho tôi. Tôi không thể chịu nổi khi nhìn vào mặt cô ấy.
Không cần nhìn lên, tôi nhờ cô ấy giúp tìm ra ký tự ai trên tờ giấy bên dưới bức thư của mẹ. Tôi viết đi viết lại nhân vật này trên giấy, đan xen nét bút của mình với lời nói của cô ấy.
Người phụ nữ trẻ đưa tay ra và đặt tay lên vai tôi. Rồi cô ấy đứng dậy bỏ đi, để lại tôi một mình với bức thư của mẹ.
Theo những nếp gấp, tôi gấp tờ giấy lại thành lão hổ. Tôi ôm nó trong vòng tay mình và khi nó rên rỉ, chúng tôi bắt đầu đi bộ về nhà.
Đỗ Nguyệt (dịch)