Webern theo học nhiều nơi, nhiều người, và người thầy quan trọng nhất với ông là A.Schönberg. Sau 4 năm với sự hướng dẫn của thầy, vào năm 1908, ông đã có bản Passacaglia – đánh dấu là Op.1.
Tác phẩm cũng đã chứa đựng xu hướng u uất, dồn nén, bộc lộ sự tổn thương của tâm hồn nghệ sĩ – người sống giữa châu Âu trong thế kỷ hỗn loạn vì chiến tranh, và nỗi buồn riêng. Webern từng viết cho Alban Berg, đồng môn cùng thầy Arnold Schönberg: “Tất cả tác phẩm của tôi, từ Passacaglia, đều có liên quan đến việc mẹ tôi mất”. Câu nói này thể hiện tâm tư ám ảnh cả đời nhạc sĩ.
Đây không phải tác phẩm đầu tay, nhưng có lẽ là thành quả sáng tạo đầu tiên mà Webern tự hào mang ra xuất bản, bộc lộ thế giới âm nhạc của riêng mình trước công chúng. Thế giới đó là sự tổng hoà kiến thức âm nhạc từ truyền thống mấy trăm năm cho tới đương thời nhạc sĩ, cùng với xúc cảm cá nhân.
Trước khi tạo dựng thế giới âm nhạc mới, bản thân Webern đã là một người nắm rất vững về âm nhạc cổ từ thời Phục hưng, Baroque và Cổ điển. Trong kho tàng đa dạng các hình thức, thể loại âm nhạc xưa, Webern chọn passacaglia để tạo nền tảng cho sáng tác mới của mình: passacaglia từ thế kỷ 17 được hiểu là một tập hợp các biến tấu diễn tấu liên tục trên nền bè trầm. Để tạo nên Passacaglia của riêng mình, Webern dùng một nhóm 8 nốt làm nền chủ đề do dàn dây chơi pizzicato gảy tiếng – trình bày ở ngay mở đầu tác phẩm. Chủ đề này được tiếp nối bởi 23 khúc biến tấu, sử dụng cả các bè đối vị đan cài với chủ đề chính. Cùng với đó, ông cũng pha trộn các nhân tố của cấu trúc sonata của thời Cổ điển: sau phần trình bày chủ đề gồm 8 nốt, chủ đề đó được triển khai trong phần giữa mang chức năng phát triển, sau đó khép lại bằng một phần tái hiện đầy sức căng; biến khúc cuối cùng xây nên một coda, khiến ta trở lại cảm giác êm dịu ở mở đầu. Dẫu rất phức tạp về mặt thủ pháp sáng tác và gần với ngôn ngữ nghệ thuật Biểu hiện, nhưng bao trùm lên cả tác phẩm vẫn là bầu không khí du dương và êm ả của phong cách Lãng mạn.
Passacaglia Op.1 của Anton Webern được nhạc trưởng Honna Tetsuji và VNSO trình diễn trong chương trình Hoà nhạc đặt vé trước số 148 – Kỷ niệm 150 ngày sinh Anorld Schönberg ngày 7 tháng 10 năm 2022 tại Nhà hát lớn Hà Nội.
Nghe tác phẩm https://youtu.be/OLW1w675NHY
Tác giả: Mai Hạnh – Theo http://www.hoinhacsi.vn