Tôi có nhiều dịp về Ngã ba Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh dâng hương hoa thắp hương tại Đài tưởng niệm và phần mộ 10 cô gái thanh niên xung phong đã anh dũng ngã xuống và yên giấc ngàn thu tại đây trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược. Song lần có mặt ở Đồng Lộc đầu tháng 5 này tôi dành nhiều thời gian đi thăm các điểm di tích, nhà trưng bày hiện vật. Chuyến đi lưu lại trong tôi nhiều cảm xúc ấn tượng.
Từ rất sớm nắng đã le lói, báo hiệu một ngày oi nóng. Vâng, nắng nóng từ ngàn xưa vẫn là đặc trưng khí hậu của vùng đất này. Và do biến đổi khí hậu mà những năm gần đây nắng nóng ở khu vực ngã ba này như rát hơn. Theo dự báo tại Hà Tĩnh đợt nắng nóng này nhiệt độ có nơi tới 42 độ C, đạt kỉ lục từ khi chuyển mùa tới nay.
Nắng nóng là vậy song dòng người xe vẫn lũ lượt về Khu di tích lịch sử Ngã ba Đồng Lộc. Lâu rồi nơi đây đã trở thành địa chỉ đỏ thu hút du khách mọi miền, khách quốc tế về với vùng đất xứ Nghệ.
Với đạo lý truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, mỗi người về đây đều có chung một suy nghĩ, thắp một nén hương thơm tri ân các cô gái bất tử đã hiến trọn tuổi xuân của mình cho đất nước trong cuộc kháng chiến chống Mĩ hào hùng của dân tộc.
Anh Nguyễn Khắc Phương trú quán quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng cho biết: Trong kì nghỉ lễ chiến thắng 30-4 và Quốc tế Lao động 1-5 liền với ngày nghỉ Quốc lễ Giỗ Tổ Hùng Vương, người lao động có được một kì nghỉ khá dài. Vợ chồng tôi và các con cháu thực hiện một tua du lịch đường bộ về xứ Nghệ bằng xe gia đình. Sự lựa chọn về Hà Tĩnh nơi có nhiều điểm du lịch tâm linh và danh lam thắng cảnh chỉ là một phần, cái chính là tôi từng là người lính đã có những năm tháng đóng quân tại Hà Tĩnh. Gia đình tôi có những người thân đã ngã xuống trong những năm tháng chiến tranh ác liệt tại trọng điểm này. Tôi muốn về đây thắp cho các anh chị nén hương để tưởng nhớ tới họ.
Bước xuống từ các xe du lịch cỡ lớn như những khách sạn di động có rất nhiều đoàn khách mặc đồng phục, họ là sinh viên, học sinh và cựu học sinh của các trường. Họ tập trung trước cổng để chụp ảnh và chỉnh đốn trang phục trước khi dâng hương hoa tưởng niệm hương hồn các liệt nữ. Trang phục của họ làm cho Khu di tích thêm rực rỡ những sắc màu.
Trong lúc chờ đoàn tới lượt vào viếng các anh hùng liệt sỹ tôi có dịp trò chuyện cùng một số anh chị cựu học sinh khóa 1972 – 1975 Trường THPT Phan Đình Phùng, tỉnh Hà Tĩnh. Thượng tá Nguyễn Long Vị – nguyên Trưởng đồn Biên phòng Cửa Sót – Hà Tĩnh cho biết: Đã thành lệ, năm nào hội lớp, chúng tôi cũng tổ chức đi tham quan các di tích của quê hương Nghệ Tĩnh. Lần này trong hai ngày chúng tôi đã đến được nhiều địa chỉ đỏ mang ý nghĩa giáo dục truyền thống của quê hương Xô Viết Nghệ Tĩnh. Chúng tôi rất tự hào về điều này. Sau mỗi chuyến đi anh em bạn bè chúng tôi đang sinh sống trên các miền đất nước lại thêm gắn kết với nhau hơn. Còn chị Cẩm Hà một bác sỹ của Bệnh viện Đa khoa thành phố Vũng Tàu bộc bạch lòng mình: Tôi là người con của Hà Tĩnh quê hương của chị Trần Thị Hường. Chị Hường ra đi khi vừa tròn 19 tuổi. Sự hi sinh anh dũng của các chị cho chúng tôi có được ngày hôm nay.
Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm giữa quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 thuộc xã Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Bởi vị trí giao thông chiến lược, đế quốc Mĩ đã lấy đây làm trọng điểm đánh phá nhằm ngăn chặn sự tiếp tế của ta ra tiền tuyến. Ngã ba Đồng Lộc trở thành cái rốn bom của máy bay Mĩ. Địch quyết phá, ta quyết giữ thông con đường huyết mạch này. Nơi đây đã diễn ra cuộc đọ đầu vô cùng khốc liệt giữa các lực lượng của ta và bom đạn máy bay Mĩ. Các lực lượng làm nhiệm vụ của ta tại Đồng Lộc nêu cao khẩu hiệu “Máu có thể chảy, tim có thể ngừng, nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắc”. Khẩu hiệu này đã thắp lửa cho lời thề quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh.
Theo số liệu thống kê từ tháng 4 đến tháng 10/1968, không quân Mỹ tập trung đánh phá khu vực Đồng Lộc 1.863 lần. Mảnh đất nhỏ bé này đã phải chịu đựng một lượng bom đạn khổng lồ với gần 50.000 quả bom các loại. Bình quân, mỗi mét vuông đất ở Đồng Lộc phải gánh chịu ít nhất 3 tấn bom. Vào lúc cao điểm nhất, tại ngã ba này đã tập trung 1,6 vạn người, phần lớn là bộ đội pháo binh và thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá bom, mở đường.
Trong làn hương khói, ngay trước tượng đài tưởng niệm hơn 4.000 liệt sỹ và bên phần mộ các cô gái sự ồn ã như lắng lại chỉ còn nghe thấy tiếng giới thiệu của người hướng dẫn viên khu di tích. Giọng cô có lúc như nghẹn lại khi nói về những giờ phút ra đi của 10 cô gái người trẻ nhất mới 17, ba chị lớn nhất cùng ở tuổi 24: Trưa ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 (do chị Võ Thị Tần làm tiểu đội trưởng) thuộc Đại đội 552, Tổng đội 55 được lệnh san lấp hố bom ở khu vực địch vừa ném bom để thông đường cho xe đi qua. Nhận nhiệm vụ, các chị đã đến hiện trường gấp rút san lấp, mở đường. Đến 16h30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày của máy bay Mĩ dội xuống Đồng Lộc. Một quả bom gần như trúng căn hầm chữ A, nơi các chị đang tránh bom. Hầm sập, tất cả 10 chị hy sinh ở lứa tuổi đẹp nhất cuộc đời. Để ghi lại chiến công anh hùng của 10 cô gái, ngày 7/6/1972, Chủ tịch nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng Lao động cho tiểu đội 10 cô gái.
Khu mộ của 10 cô gái thanh niên xung phong Tiểu đội 4 giờ đây được xây dựng khang trang lúc nào cũng phủ kín hoa và mịt mù hương khói.
Cùng với khu mộ của các cô gái, Khu di tích lịch sử Ngã ba Đồng Lộc còn có các hạng mục quan trọng như: tượng đài Chiến thắng Đồng Lộc, khắc họa hình tượng người thanh niên xung phong giơ tay phất cờ báo hiệu mở đường cho xe ta thẳng tiến; Nhà bia tưởng niệm được xây dựng vào năm 1998. Tại đây khắc tên gần 4.000 anh hùng, liệt sĩ thanh niên xung phong toàn quốc và các liệt sĩ đã anh dũng hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc. Tượng đài chiến thắng hoành tráng biểu tượng của sức mạnh, ý chí của các lực lượng bộ đội, thanh niên xung phong, công an, dân quân du kích, công nhân giao thông. Đáng chú ý tại đây có Phòng trưng bày hiện vật với có một sa bàn điện tử tái hiện sinh động sự đánh phá ác liệt của máy bay Mĩ, cùng các hình ảnh và nhiều hiện vật của các liệt nữ năm xưa. Nhiều hiện vật được lưu giữ trở thành bằng chứng tố cáo tội ác dã man của đế quốc Mĩ, có sức lay động lòng người như: sổ ghi bài hát của chị Hường, bộ quần áo của chị Xuân… Nhà truyền thống thanh niên xung phong toàn quốc trưng bày 228 hiện vật gốc và 248 hình ảnh, tư liệu về cuộc sống lao động, chiến đấu của thanh niên xung phong trên mọi nẻo đường…
Phía trước Nhà truyền thống in trên một phiến đá lớn bức thư của chị Võ Thị Tần gửi mẹ lúc nào cũng tập trung đông du khách. Khi đọc những dòng thư của chị Tần gửi mẹ không ít người xúc động lặng lẽ quay đi lau những giọt nước mắt vì cảm động.
Đã qua hơn nửa thế kỉ, song chiếc hố bom cướp đi sinh mạng của 10 cô gái trẻ vẫn đang há hoác miệng là chứng tích của cuộc chiến tàn bạo mà giặc Mĩ đã gieo rắc tại nơi này. Bên trên miệng hố bom những cây hoa Ngọc Lan đã được trồng thành rừng. Sắc hoa trắng muốt, hương hoa ngào ngạt lan tỏa bên những nấm mồ của các liệt nữ. Không gian núi rừng đã lặng tiếng bom giờ đây vang lên tiếng nói cười rộn rã của các cháu thiếu nhi. Tiếng ve gọi hè như ngân dài hơn những bản nhạc du dương của núi rừng cho hương hồn các liệt nữ yên nghỉ.
Nghe tiếng ve ngân và tiếng rì rào của cây lá trong tôi như vọng vang lời trong ca khúc “Đồng Lộc 10 bông hoa bất tử” của tác giả Bùi Ngọc Quang một người con của quê hương Đất Tổ: “Các o ơi, đã qua rồi bão tố, đất nước thanh bình cây trái lại trổ bông. Mười đóa hoa trinh nữ trắng trong, đất mẹ yêu thương đón các chị vào lòng, mười tâm hồn là trường tồn vĩnh cửu, sáng mãi muôn đời Tổ quốc ghi công…”.
Các chị đã anh dũng ngã xuống đi vào lòng đất mẹ cho cây đời mãi mãi thêm xanh.
Thăng Long
