Sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân yêu nước, có truyền thống cách mạng ở ấp Bình Tả, làng Đức Hòa, quận Đức Hòa, tỉnh Chợ Lớn xưa (nay thuộc xã Đức Hòa Đông, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An), đồng chí Võ Văn Ngân là người ham học hỏi và có tinh thần tự lực vươn lên trong cuộc sống. Từ nhỏ ông đã chứng kiến cảnh nước mất, nhà tan, đồng bào sống cơ cực, lầm tham dưới ách quân xâm lược, đồng thời chịu ảnh hưởng từ truyền thống cách mạng của quê hương, gia đình, đặc biệt là người anh trai Võ Văn Tần nên ông đã sớm hình thành tình cảm yêu nước, thương dân sâu sắc.
Ông là đảng viên Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở tỉnh Chợ Lớn, lập vào ngày 6/3/1930 tại làng Đới Hòa. Sự ra đời từ rất sớm của Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam ở Đức Hòa đã phản ánh tình thế vận động cách mạng sôi nổi, trong đó có sự đóng góp quan trọng của đồng chí Võ Văn Ngân – một trong những đảng viên đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, đồng chí Võ Văn Ngân đã trải qua những cương vị lãnh đạo khác nhau. Ở cương vị lãnh đạo nào đồng chí cũng luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và “Ra sức làm việc cho Đảng, giữ vững kỷ luật của Đảng, thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng”, luôn “Đặt lợi ích của Đảng và của nhân dân lao động lên trên, lên trước lợi ích riêng của cá nhân. Hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc” (1).
Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, thực dân Pháp dùng mọi kế sách thủ đoạn khủng bố thâm độc hòng tiêu diệt các tổ chức cộng sản, tiêu diệt lớp đảng viên đầu tiên của Đảng; mưu toan mau chóng dập tắt các phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân ta. Phong trào cách mạng và tinh thần đấu tranh của nhân dân bị kẻ thù đàn áp, hệ thống Đảng bị tan rã trong cả nước, phong trào cách mạng cả nước nhìn chung lâm vào thoái trào. Đồng chí Võ Văn Ngân trên các cương vị lãnh đạo, với sự nỗ lực vượt bậc, vượt qua mọi gian khổ, hy sinh để bền bỉ vận động quần chúng cách mạng giữ vững niềm tin, kiên trì giác ngộ những người yêu nước tự nguyện đứng trong hàng ngũ Đảng để xây dựng phát triển Đảng, tăng cường đội ngũ cho Đảng. Đồng chí đã thành công trong việc góp phần hồi sinh, củng cố và phát triển phong trào cách mạng ở tỉnh Gia Định và Chợ Lớn, đóng góp to lớn vào việc khôi phục tổ chức và mở rộng các hoạt động của Đảng ở Nam Bộ trong những năm 1930 đến 1938.
Trên cương vị Bí thư Tỉnh ủy Gia Định, đồng chí Võ Văn Ngân đã lãnh đạo Đảng bộ tỉnh Gia Định giương cao ngọn cờ chống khủng bố, áp bức bóc lột của đế quốc thực dân; ủng bộ, bênh vực những người lao động cần lao; xây dựng phát triển cơ sở Đảng, các tổ chức quần chúng ở các địa phương, đặc biệt ở xã Bà Điểm, tổ chức Nông hội đỏ được củng cố, phát triển khắp khu vực Mười Tam thôn Vườn Trầu…; các đảng viên dựa vào mối quan hệ dòng họ, gia đình để tuyên truyền giới thiệu quần chúng với chi bộ xem xét kết nạp nhằm tăng thêm số lượng đảng viên cho Đảng.
Trên cương vị Bí thư Tỉnh ủy Chợ Lớn, đồng chí Võ Văn Ngân đã khôi phục xây dựng cơ sở Đảng ở những nơi bị địch phá vỡ. Hệ thống tổ chức Đảng gây dựng từ cấp xã đến tỉnh; cán bộ đảng viên liên tục bị địch khủng bố gây nhiều tổn thất nặng nề cho phong trào cách mạng. Tính đến cuối năm 1932 ở Nam Kỳ, hầu hết các địa phương không còn tổ chức Đảng, riêng chỉ có ở Đức Hòa, Càng Long, Long Xuyên… là còn duy trì hoạt động tổ chức cơ sở Đảng. Trong tình hình đó, đồng chí Võ Văn Ngân đã chắp nối, từng bước gây dựng phong trào và cơ sở cách mạng. Cùng với đó, đồng chĩ Võ Văn Ngân đã bám sát các chủ trương của Đảng là tranh thủ những điều kiện để hoạt động công khai, do vậy, đồng chí đã chỉ đạo hoạt động đưa cán bộ, đảng viên tham gia tranh cử Hội đồng thành phố Sài Gòn năm 1933 cùng Đảng lập hiến và một số đảng phái khác. Theo đó, kết quả ngày 30/4/1933, ứng cử viên công nhân đã giành thắng lợi, một số được vào Hội đồng thành phố, thuận lợi trong việc bênh vực người lao động, vạch mặt bọn lừa bịp của chính sách thực dân.
Nhờ sự hoạt động tích cực và có hiệu quả của Tỉnh ủy Chợ lớn do đồng chí Võ Văn Ngân đứng đầu, phong trào cách mạng ở Chợ Lớn cuối năm 1934, đầu năm 1935 được khôi phục và có chiều hướng phát triển. Hệ thống tổ chức Đảng từ tỉnh xuống cơ sở được gây dựng và củng cố. Lực lượng cách mạng gồm nhiều giai cấp, giai tầng của đô thị đã nhanh chóng phát triển cả số lượng và chất lượng. Đặc biệt, đồng chí Võ Văn Ngân đã chú trọng đến công tác tuyên truyền về chủ trương, đường lối của Đảng, kinh nghiệm đấu tranh trên các diễn đàn báo chí, trong đó có tờ báo Búa Liềm ở Chợ Lớn đã góp phần quan trọng vào tuyên truyền đấu tranh của Đảng bộ.
Tài năng, tầm vóc và những đóng góp to lớn của đồng chí Võ Văn Ngân được thể hiện rõ ở trong việc tổ chức thành công Đại hội Toàn quốc lần thứ Nhất của Đảng và những đóng góp cho sự chuyển hướng chiến lược cách mạng đúng đắn của Đảng tại Hội nghị Ban chấp hành Trung ương (mở rộng) năm 1937 – 1938, với tư cách là Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương khóa I, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ.
Trên cương vị vai trò Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương khóa I, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ, từng bước xây dựng kiện toàn hệ thống tổ chức Đảng ở Nam Kỳ (1935 – 1936): Thực hiện chủ trương của Trung ương, Xứ ủy Nam kỳ do dồng chí Võ Văn Ngân làm Bí thư đã chỉ đạo các tổ chức Đảng, theo sát tình hình và thường xuyên làm công tác vận động, lôi cuốn quần chúng tham gia cuộc vận động dân chủ, tham gia Ủy ban hành động, cùng với phong trào Đông Dương Đại hội, phong trào đấu tranh của các tầng lớp nhân dân đòi các quyền dân sinh, dân chủ đã được đẩy mạnh và diễn ra trên hầu hết các tỉnh Nam Kỳ, đặc biệt là ở khu vực thành phố Sài Gòn và các tỉnh Gia Định, Chợ Lớn. Trên cương vị Bí Thư Xứ ủy Nam Kỳ, đồng chí Võ Văn Ngân luôn chú trọng xây dựng các tổ chức Hội, nhất là tổ chức Công hội; xây dựng tổ chức Đảng trong các cơ sở công nghiệp như Ba Son Sài Gòn, đồn điền cao su, xe lửa; chú trọng công tác tuyên truyền trong các phong trào công nhân. Do đó phong trào công nhân Nam Kỳ có sự chuyển biến rõ rệt từ tự phát sang tự giác. Trên cương vị Ủy viên chính thức Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đồng chí Võ Văn Ngân đã bắt tay vào công tác với tinh thần khí thế mới của Đại hội lần thứ I của Đảng. Chỉ trong 2 năm 1934 – 1935, dưới sự chỉ đạo của đồng chí Võ Văn Ngân, phong trào đấu tranh của công nhân và nông dân lao động đã có sự phát triển mạnh hơn thời kỳ trước, tiêu biểu là thành phố Sài Gòn – Chợ Lớn.
Từ một đảng viên đầu tiên của Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam ở làng Đức Hòa, trở thành Bí thư Tỉnh ủy Gia Định, Bí thư Tỉnh ủy Chợ Lớn rồi được Đảng cử đi dự Đại hội lần thứ I của Đảng, được bầu trở thành Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng và trở về phụ trách Xứ ủy Nam Kỳ, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ. Đến Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (mở rộng) họp từ ngày 25/8 đến ngày 04/9/1937, đồng chí Võ Văn Ngân là một trong 5 đồng chí được bầu vào Ban Thường vụ Trung ương Đảng. Hội nghị tháng 3/1938, đồng chí Võ Văn Ngân được bầu Ban Cấp ủy Trung ương, cho thấy vai trò, cống hiến xuất sắc của đồng chí ở phương diện xây dựng, chỉ đạo lý luận và thực tiễn.
Cả cuộc đời hoạt động và cống hiến cho cách mạng của Đảng vì mục tiêu độc lập dân tộc, đồng chí Võ Văn Ngân luôn thực hiện đúng đường lối của Đảng và Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc kết hợp với phát huy tinh thần cách mạng của quần chúng nhân dân. Đồng chí Võ Văn Ngân luôn tích cực tham gia và chỉ đạo các phong trào đấu tranh của quần chúng ngay trên quê hương mình và mở rộng địa bàn, tạo điều kiện thuận lợi cho các đảng viên hoạt động, xây dựng và phát triển tổ chức; thu hút những quần chúng ưu tú vào Đảng, tự nguyện chiến đấu trong hàng ngũ của Đảng, làm cho lực lượng của Đảng không ngừng lớn mạnh.
Qua thực tiễn lãnh đạo các phong trào cách mạng, đặc biệt là trên cương vị người đứng đầu tổ chức Đảng các cấp, đồng chí Võ Văn Ngân không chỉ là một trong những người tiên phong góp phần khôi phục, củng cố tổ chức của Đảng, mà còn là người lãnh đạo tài năng, luôn nỗ lực đặc biệt trong tổ chức thực hiện mọi nhiệm vụ đặt ra của cách mạng trong bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào.
Với nhiều năm hoạt động cách mạng, đồng chí Võ Văn Ngân đã có những cống hiến rất to lớn cho Đảng và cách mạng nước ta, để lại tấm gương đạo đức cách mạng sáng ngời của người cộng sản tận trung với Đảng, tận hiếu với dân, suốt đời phấn đấu và sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Đồng chí Võ Văn Ngân và các nhà lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng là tấm gương sáng để cho chúng ta noi theo, đồng thời nêu cao tinh thần trách nhiệm, ra sức học tập, lao động, công tác và chiến đấu, góp phần đưa đất nước vượt qua mọi khó khăn, thách thức, thực hiện thắng lợi Nghị quyết đại biểu Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng để sớm hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
BAN BIÊN TẬP
