Trại sáng tác là một hình thức hỗ trợ văn nghệ sĩ quen thuộc, phổ biến ở nước ta trong suốt hàng chục năm qua. Đôi khi xuất hiện ý kiến cho rằng hình thức này không còn phù hợp trong hoàn cảnh hiện tại, làm lãng phí “tiền thuế” của nhân dân.
Ý kiến trên xuất phát từ một số hạn chế, bất cập trong công tác tổ chức, quá trình hoạt động của trại sáng tác như nhiều trại viên “xích mích” với nhau, sinh hoạt của văn nghệ sĩ có phần “quá đà”, hoặc chỉ tham dự “cho vui”, không “trình làng” được tác phẩm chất lượng cao…
Thiết nghĩ, trong bối cảnh hiện tại, việc duy trì các trại sáng tác vẫn rất cần thiết. Mặc dù còn một số bất cập, hạn chế nhưng không thể phủ nhận những tác dụng tích cực mà trại sáng tác mang lại cho các văn nghệ sĩ cũng như nền văn học-nghệ thuật nước nhà. Tham dự trại, các văn nghệ sĩ có cơ hội đi thực tế, tham quan, lấy tư liệu sáng tác; gặp gỡ, giao lưu, trò chuyện với đồng nghiệp; tranh thủ quãng thời gian quý giá để tập trung hoàn toàn vào sáng tác.
Để chất lượng trại sáng tác tăng lên, không có cách nào khác là các đơn vị liên quan phối hợp tổ chức trại sáng tác cần có sự đổi mới. Thông thường, số lượng trại viên là 15 người, diễn ra trong khoảng hai tuần. Tuy nhiên, những người “cầm trịch” hoàn toàn có thể dựa trên thực tế mà “gia giảm” số lượng trại viên và thời gian tổ chức. Ví như, khi tổ chức trại sáng tác dành cho các văn nghệ sĩ trẻ, nên tăng số lượng để họ có nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi, động viên nhau sáng tác. Hay khi cần những tác phẩm có chất lượng nên giảm số lượng trại viên, kéo dài thời gian tổ chức như mô hình trại viết chuyên sâu “quý hồ tinh bất quý hồ đa”-số lượng trại viên chỉ từ hai đến ba người-kéo dài trong vài ba tháng hoạt động rất hiệu quả trong thời gian qua của Nhà xuất bản Quân đội nhân dân. Mấu chốt làm nên thành công của trại sáng tác chung quy vẫn là chọn đúng trại viên có tiềm năng, say mê sáng tạo; tổ chức đa dạng các trại sáng tác phù hợp với nhu cầu, mục đích của các đơn vị, cơ quan văn học-nghệ thuật.
Mặt khác, các trại sáng tác cũng cần đa dạng hóa, làm mới các hoạt động bổ trợ bên lề. Song song với việc tổ chức các hoạt động quen thuộc như đi thực tế xuống cơ sở lấy tư liệu, giao lưu, tọa đàm về một vấn đề thời sự văn học-nghệ thuật đang diễn ra… các trại sáng tác có thể tổ chức khóa tập huấn ngắn hạn, mời các chuyên gia đến thuyết trình cho trại viên một số chuyên đề có quan hệ mật thiết đến loại hình nghệ thuật mình theo đuổi. Trại viết kịch bản dành cho sân khấu, điện ảnh có thể mời các nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình văn học, trại sáng tác văn học có thể mời các chuyên gia sử học, dân tộc học, văn hóa học… đến nói chuyện, cung cấp những phát hiện, nghiên cứu mới nhất làm tư liệu hay khơi nguồn cảm hứng cho trại viên sáng tác. Thậm chí, nếu điều kiện cho phép, các trại sáng tác cần mạnh dạn mời chuyên gia nước ngoài đến giảng dạy, trao đổi về nghề với trại viên.
Để hoạt động trại sáng tác diễn ra thường xuyên, bền vững, bớt phụ thuộc vào ngân sách nhà nước và nâng cao chất lượng, ban tổ chức trại sáng tác cần tích cực, chủ động trong công tác xã hội hóa. Sự tham gia, đồng hành của các doanh nghiệp, các tổ chức tư nhân, các nhà hảo tâm với trại sáng tác một mặt sẽ góp phần cải thiện, tạo nên diện mạo mới cho loại hình này; mặt khác sẽ giúp văn học-nghệ thuật hòa nhập sâu, rộng và mạnh mẽ hơn vào đời sống xã hội, tạo tiền đề cần thiết để có những tác phẩm chất lượng xuất sắc trong tương lai.
Việc hỗ trợ văn nghệ sĩ trong tương lai có thể mở rộng thêm nhiều hình thức khác như thành lập quỹ hỗ trợ sáng tác, các khóa đào tạo chuyên sâu, hỗ trợ công bố và quảng bá tác phẩm… Nhưng dù là hình thức gì đi nữa, muốn đạt hiệu quả vẫn phải hỗ trợ đúng người, đúng việc trên tinh thần khách quan, khoa học.
TÂM ANH
