Dì Út là con ruột của bà ngoại tôi. Tức nhiên dì cũng là em ruột của má tôi. Chuyện chẳng có gì lạ. Duy chỉ có việc dì Út lại bằng tuổi tôi. Không phải má tôi có chồng sớm rồi sinh con sớm. Mà là bà ngoại tôi sinh dì Út khi đã… năm mươi tuổi. Chuyện không thể tin ngay hiện tại chứ đừng nói vào cái hồi mà còn làm công ăn điểm. Khi mà năm mươi con người ta xếp vào hàng lão rồi. Và câu chuyện bà ngoại sinh dì Út thì liêu trai không kém.
Ông bà ngoại tôi lấy nhau bảy năm sinh liền bốn cô con gái. Ông bà vẫn khao khát sinh thêm để kiếm thằng con trai nối dõi. Nhưng mãi nhiều năm sau khi dì Năm tôi (là con thứ tư trong nhà) ra đời, bà ngoại vẫn chẳng đậu thai thêm lần nào nữa. Ông bà ngoại tôi chạy vạy cầu khấn khắp nơi để có thể sinh thêm con. Bởi ông ngoại tôi là con đinh đã ba đời, lại là trưởng tộc. Không có con trai nối dõi thì nói ai nghe. Mà có khi việc giỗ hội tổ tiên cũng bị truất vai chánh lễ. Vậy là cứ rằm, mồng một, ông lại bỏ hết việc rong xe Nam Bắc. Cầu từ ông Thần Định Hài ở núi Ngũ Hành vô đến tận Bà Chúa Thiên Thai ở núi Bà Đen. Còn bà thì ngược xuôi từ chùa Cầu Tự ở trên núi cho đến Phủ Định Tôn tận miền biển. Thế nhưng mọi chuyện vẫn không có gì thay đổi. Đến khi cả bốn cô con gái đầu đã yên bề gia thất. Ông bà đều nghĩ là do số rồi nên cũng không màng. Ông nhường lại vai chánh lễ cho một ông ở chi thứ hai, phái nhứt trong tộc – người này có con trai nối dõi. Còn bà thì lòng buồn thiu theo những lần thở dài của ông trong mỗi đêm hai người cùng đi giăng lưới.
Rồi một đêm hè năm ấy. Bỗng dưng nước đâu từ thượng nguồn đổ về đục ngầu. Những bụi lục bình to trôi theo dòng nước, lổn nhổn như bầy trâu đầm mình sau một ngày no cỏ. Ông bà ngoại tôi đang giăng lưới. Tay lưới bị một tảng lục bình kéo phăng theo dòng nước. Tiếc của, ông tôi cố ghì dầm chèo đuổi theo. Bà ngồi trên mũi ghe chòng chành theo từng cơn nước xoáy nhấp nhô mà không khỏi lo sợ. Đánh đu với dòng nước hơn mười phút mới vớt được tay lưới lên ghe. Tay lưới vớt lên nặng trịch. Lẫn lộn giữa mớ lục bình có một con lươn rất to, vàng óng, nhìn kĩ thấy như có vài nét chữ tàu trên sống lưng. Cả ông và bà ngoại tôi từ nhỏ đã là dân sông nước nhưng chưa hề thấy con lươn nào to lớn và có hình dạng kì quái như vậy. Ông bàn với bà rằng loài này cổ quái không nên ăn. Nên thả nó ra thì hơn.
Hôm sau ông tôi đem câu chuyện kể lại cho ông Đồ Khanh nghe. Ông Đồ Khanh giỏi chữ, giỏi tích, và thông thạo linh vật nổi tiếng khắp vùng. Nghe xong ông Đồ Khanh nói đó là con Lẫy, là chúa của các loài thuộc họ lươn. Mỗi năm nó sẽ bơi từ khe suối ở vùng núi cao xuống vùng nước lợ ở đồng bằng để đẻ trứng. Trứng sau khi nở thành con sẽ bơi ngược lên lại khe trên núi để sống. Theo như ông tôi tả thì ông Đồ Khanh cho rằng con Lẫy khi đêm có khi sống đến cả trăm năm rồi. Nó rất linh.
Nhiều ngày sau, bà ngoại tôi thường ngủ mơ lấy thấy con “Lẫy” hôm bữa cứ quấn quanh chân bà. Nó tạ ơn ông bà vì đã cứu nó. Để trả ơn nó hứa sẽ giúp ông bà được toại nguyện. Bà đem chuyện kể cho ông nghe. Ông đem chuyện kể cho ông Đồ Khanh. Ông Đồ Khanh vuốt chòm râu cười nói: Vậy hai vợ chồng cứ nghĩ nhiều về nguyện vọng của mình đi.
Một thời gian sau bà ngoại tôi thấy khó ở trong người. Và cái gì đến cũng đã đến. Bà ngoại tôi có thai trong sự ngỡ ngàng của mọi người, bà vừa vui nhưng cũng khá ngượng. Còn ông ngoại thôi thì khỏi nói. Vui ra mặt.
*
Lại nói về dì Út tôi. Sinh ra đã giống con trai. Cái trán nhô cao bướng bỉnh. Dái tai dài. Lông mày rậm. Ai đời con gái mà lại cằm chẻ. Út lớn nhanh. Sáng dạ từ nhỏ. Hai tuổi đã nói được câu ngắn không bị lắp, không bị ngọng. Năm tuổi đã rành rọt mặt chữ ông tôi bày. Càng lớn tính khi càng giống con trai. Út tôi chỉ thích mặc ghi lê sọc đen trắng khi đến trường. Chứ không muốn điệu đà, sum sê váy xòe như lũ con gái chúng tôi. Tôi nhớ như in ngày tựu trường đầu tiên của hai dì cháu khi vào lớp một. Bà ngoại dắt Út qua nhà tôi nói má tôi dẫn luôn Út đến trường cùng tôi. Nhưng khi qua nhà tôi, Út lại dõng dạc như người lớn.
– Hai để cháu đó Út dẫn đi! Hai lo đi làm… kiếm cơm cho nó đi.
Má tôi há hốc nhìn Út. Bà ngoại tôi thì phì cười. Bởi bao năm qua bà đã há hốc nhiều lần như thế rồi.
Nói là làm, Út nắm tay tôi kéo đi khi má tôi còn chưa kịp hiểu chuyện gì đang xảy ra. Vậy là từ đó, ngày nào Út cũng nắm chặt tay tôi từ nhà đến trường rồi từ trường về nhà. Út cao hơn tôi cả cái đầu. Và dĩ nhiên cũng thuộc loại cao nhất lớp. Tôi tự tin lắm. Bởi có Út thì không đứa nào dám bắt nạt tôi. Út lại học giỏi. Cô giáo bảo Út làm lớp trưởng. Út gật đầu. Cả lớp rần rần vỗ tay. Chả đứa nào dám phản đối.
*
Lên cấp hai, chúng tôi vẫn học chung lớp. Út vẫn làm lớp trưởng. Út vẫn cao lớn hơn so với chúng tôi. Tôi để tóc dài, mẹ bện tết cho tôi hàng ngày trước khi đến lớp. Còn bà ngoại vẫn luôn than thở rằng con Út chỉ thích “Đờ Mi”. Út qua nhà thấy tôi đứng trước gương săm se đuôi tóc. Út cười lớn.
– Mày xinh đấy! Ra dáng con gái rồi nhỉ.
– Út cũng để tóc dài đi. Út còn đẹp hơn con.
– Thôi! Tao để vầy cho mát.
Rồi Út quay sang má tôi nói dõng dạc:
– Má mua vải may váy năm học mới. Tôi không thích mặc váy. Tôi đem qua đây Hai may cho con bé này.
Tới giờ má tôi vẫn còn ngợp trước những lời nói của Út. Má xoay đầu Út thì thầm.
– Để Hai mua sơ mi trắng cho Út. Nhớ không dẫn con bé phơi nắng nhiều nghe chưa.
Út nhìn tôi, trả lời đáo để:
– Nó là cháu tôi. Tôi giữ nó hơn vàng à. Hai yên tâm.
Má tôi nhìn Út lắc đầu. Thiệt! Chả bao giờ nói lại Út.
Út theo ông ngoại chênh vênh trên ghe giăng lưới suốt ngày. Ngụp lặn trên những dòng sông. Út thích phiêu lưu. Ông ngoại tôi vui lắm. Bởi từ khi biết bơi. Út đã thay bà ngoại làm tay chèo chính trên ghe để ông thong thả giăng lưới. Khúc sông nào nông sâu. Cá dưới bùn hay trong lau sậy. Út nhìn thoáng đã biết. Ông ngoại già rồi. Nhiều lúc lưới mắc vào gai hòm tre hay bụi lục bình. Có Út. Út nhảy ùm xuống. Quẩy mạnh. Mất dạng vài ba phút. Rồi trồi lên cùng với tay lưới. Thế nào cũng bắt luôn cho được con cá to đã kéo lưới vào gai. Ông ngoại vui lắm. Như có thằng con trai bên cạnh. Duy chỉ có việc giỗ chạp là ông vẫn hay tránh né. Dù gì Út cũng là con gái.
*
Chúng tôi lên cấp ba. Vẫn học chung lớp. Út vẫn cao hơn chúng tôi một cái đầu. Vẫn làm lớp trưởng. Không còn đi bộ. Hàng ngày Út chở tôi đi học bằng xe đạp. Út bảo:
– Mày lớn rồi. Không xấu hổ à! Sau cứ ôm eo tao mãi vậy.
Tôi vòng tay ôm thật chặt. Rồi ngã đầu vào lưng Út
– Không! Con nhỏ xíu à! Chỉ có Út là lớn thôi. Út là “vệ sĩ” của con à!
Nói vậy thôi chứ Út vẫn để tôi ôm thoải mái. Tôi cũng đã lớn và nặng hơn nhiều. Mỗi trưa về thấy Út gồng chân đạp xe thấy thương lắm. Tôi nói:
– Đổi tài.
Út cười lớn:
– Mày chả bảo tao là vệ sĩ của mày là gì. Có ông chủ nào lại làm tài cho vệ sĩ riêng không. Thôi! Ngồi im! Tao dư sức qua cầu.
Rồi Út đạp mạnh hơn nữa. Chiếc xe bon bon qua bao ngày tháng.
Ông bà ngoại đã già. Mọi việc trong nhà Út đều lo hết. Các chị có chồng lâu lâu về thăm. Thấy nhà cửa vẫn tươm tất, chu toàn. Yên tâm lắm. “Ngũ long công chúa”. Nhà có phúc là thật. Nhưng với ông bà ngoại tôi thì chưa bao giờ thật sự yên tâm về Út.
Một dạo. Ngoại qua nhà nói với má tôi.
– Con Hai mày xem. Trường gửi giấy mời tao lên họp vì con Út là nữ sinh mà không chịu mặc áo dài. Ai đời thuở. Con gái gì lạ vậy. Tao bắt nó mặc áo dài đi học. Nó bảo khó chịu. Nó giận. Ra ghe ở đậu hai ngày rồi chưa về.
Má tôi lạ gì tánh Út từ nhỏ. Ngoại truyền đạt má. Má truyền đạt lại tôi.
– Mày ra ghe xem dì mày làm gì ở ngoài! Hai dì cháu mày thân nhau. Tự bảo lấy. Tao chịu nó. Ý nó là ý trời.
Tôi mang cặp lồng có con khô, chai tương ớt và mấy quả cóc non ra bờ sông tìm Út. Mùa này nước lớn. Phía bên kia bờ. Bắp xanh ngát, đứng thẳng hàng như đội quân ra trận với cờ xí cao vút. Vài chiếc cano phành phạch nặng trĩu lúa xẻ dọc dòng sông tìm bến. Út ngồi trên ghe. Một chân thả thỏng xuống nước. Một chân co lại để khuỷu tay chống xuống đỡ đầu. Tay còn lại cầm dầm gõ gõ như đang suy nghĩ một điều gì đó. Thiệt! Cái dáng buồn cũng chẳng thùy mị nổi. Bảo sao mặc áo dài đi học. Tôi lên ghe. Chiếc ghe chòng chành. Út giật mình ngó lại.
– Bà ngoại nói mày ra đây đúng không. Ra chi giờ này. Tao biết tỏng rồi. Mày đừng nói. Tao sắp bỏ học để đi giăng lưới luôn rồi.
Tôi cười trong trẻo.
– Đâu ai biểu. Con tự ra đây thôi. Thế con cũng phải sắp nghỉ học đi giăng lưới à?
Út trợn mắt nhìn tôi.
– Cắc cớ gì mày nghỉ học. Tao cấm à!
Tôi lí lẽ.
– Cắc cớ gì Út nghỉ!
– Tao không thích học. Không thích mặc áo dài. Tao chỉ thích lênh đênh khúc sông này với cá tôm thôi.
– Thế con cũng lênh đênh theo Út. Từ nhỏ Út dẫn con đi học. Giờ Út nghỉ. Con đâu biết đường đi. Mà lũ bạn ăn hiếp thì biết gọi ai.
– Mày xạo vừa thôi. Lớn tồng ngồng thế kia. Đường nào mày chả lội tới. Đứa nào dám ăn hiếp mày chớ.
Út gõ đầu tôi như người lớn bảo ban trẻ nhỏ. Ai bắt Út phải lớn hơn cái tuổi của mình đâu chớ. Tôi lại gần, choàng lấy cổ Út thật chặt.
– Thôi Út ơi! Con có “mồi” đây. Hay mình “nhậu” một trận tơi bời trên khúc sông này. Xí xóa mọi chuyện. Rồi mình lại đến trường nha!
Chiều hôm đó chiếc ghe lại chòng chành theo từng con nước và tiếng cười giòn tan của hai đứa con gái trên sông. Bữa đó đúng “tơi bời”. Chả biết ở đâu Út đem ra chai xị đế. Còn bật mí bí mật khủng khiếp. Rằng tối nào trước khi đi giăng lưới cùng ông ngoại Út cũng làm một ngụm cho ấm bụng. Có bữa buồn cũng ra ghe làm hết xị. Ngủ luôn trên ghe đến lúc tỉnh mới về.
*
Sáng hôm sau, chưa tỉnh giấc tôi đã nghe tiếng chó sủa. Từ đầu ngõ đã thấy bóng ai bước vào. Rồi nghe tiếng giục.
– Dây, dậy đi học mày! Sao ngủ dữ rứa con!
Tôi dụi dụi mắt. Không tin vào những gì trước mặt mình. Út tôi đang mặc áo dài. Đẹp quá. Cả cái trường của mình và cả cái xóm này. Tôi thấy chưa ai mặc áo dài đẹp như Út.
Tôi lật đật theo Út ra ngõ. Út đòi:
– Đổi tài
Tôi nhăn mặt cau có.
– Không! Út vẫn làm vệ sĩ. Con muốn ôm Út kia. Cái eo Út thiệt đẹp à.
Suốt đoạn đường tới trường hôm đó ai cũng nhìn hai chúng tôi. Thật ra là nhìn Út. Nhưng tôi ngồi liền sau đó. Chẳng lẽ họ lại không thấy. Cầu mong đó ai ngang qua nói là tui giống Út đi. Hai dì cháu tôi giống đi. Tôi thề sẽ đội ơn người đó suốt đời.
Cuộc thi nữ sinh thanh lịch năm đó của trường Út dễ dàng đạt danh hiệu hoa khôi. Út đại diện trường thi cấp thành phố. Út vẫn là hoa khôi. Bởi Út đẹp và thông minh. Những cuộc thi cứ nối tiếp. Út vẫn cứ đạt giải cao. Ông bà ngoại tôi thấy buồn năm nào vì sinh Út là con gái. Giờ lại vô cùng tự hào. Ông ngoại tôi không trốn những dịp giỗ hội tổ tiên nữa. Không giành lại vai chủ tế. Nhưng ông đường hoàng ngồi mâm trên với mọi người. Đi đâu ông cũng mang theo chiếc smatphone Út tặng. Hễ ai đề cập đến điều gì chướng mắt là ông lại vờ mở những chương có cuộc thi mà Út tôi đạt giải cao rồi cười hả hê.
*
Tôi học sư phạm rồi về quê dạy học. Út tốt nghiệp ngành ngoại thương rồi ở lại thành phố. Những năm tháng sau này tôi không biết Út làm gì trên thành phố. Sống với ai và sống thế nào. Út không về nhà. Thỉnh thoảng Út có điện về. Nói cả nhà yên tâm. Út cũng hay gửi tiền và quần áo đẹp về cho tôi. Chỉ vậy thôi. Út không về.
Có người nói Út giờ đã bí mật lấy chồng và sinh con cho một đại gia. Nhưng ông đó lại chưa li dị vợ nên chưa thể công khai được. Có người lại quả quyết rằng đã gặp Út tại sân bay ở cổng quốc tế. Rằng giờ Út đã sang nước ngoài sinh sống. Thi thoảng mới về Việt Nam. Tất cả như một trò ú tìm của lũ trẻ, chẳng thể tin ai được nếu không thấy Út bằng xương bằng thịt.
Dạo này ông ngoại buồn xo bởi nhiều người hỏi ông sao không thấy con Út thi thố gì nữa. Những chương trình cũ có con Út thi, ông khoe đến nỗi họ đã thuộc làu làu rồi. Vậy là ông ra ghe ngồi. Chân thả xuống nước. Chân còn lại co ngang cổ để cùi tay tỳ vào đỡ cái đầu. Rồi ông lôi ra chai rượu đế uống suông cả ngày. Say thì nằm luôn trong ghe ngủ. Bà ngoại buồn lắm. Cứ ra sông nhìn ông ngoại. Rồi lại đi vào thở dài. Ai đời cơ chứ, làm người dẫu có qua trăm nghìn dâu bể thì cũng nên về quê lấy một lần để nhìn cha nhìn mẹ lúc xế chiều. Mà con Út từ nhỏ có thế đâu chứ. Hay hào quang tới sớm quá làm nó mù mắt nhỉ? Bà tự hỏi rồi tự an ủi mình rằng chỉ ngày mai thôi. À không! Có khi đêm nay thôi. Con Út sẽ về.
Vậy mà năm năm sau Út mới về. Về thiệt. Lúc ông ngoại đã nằm một chỗ vì bệnh. Lúc bà ngoại mắt đã mờ đi vì ngóng con. Và lúc mà tôi đã có được một thằng con trai kháu khỉnh ba tuổi. Út về. Nhưng Út lạ lắm. Tóc cắt đinh sát đầu. Giọng nói ồn ồn. Chân tay có vài hình xăm. Da ngăm lại. Chẳng ai nhận ra Út. Kể cả tôi. Cho đến khi Út đến bên ông bà ngoại quỳ xuống khóc nức nở. Và cho đến khi Út xoa xoa đầu thằng cu con của tôi nói ghẹo:
– Ông cậu sẽ làm “vệ sĩ” cho con như đã từng là “vệ sĩ” cho mẹ con nhé!
Tôi ôm Út khóc sướt mướt. Bờ vai Út vạm vỡ nhiều. Cái eo cũng săn chắc hơn xưa. Nhưng mùi mồ hôi thì không thể lẫn vào đâu được. Út nói, rằng chuyện Út ưng đại gia là có thật. Chuyện Út đi nước ngoài cũng là có thật. Nhưng Út bảo, Út lại muốn sống với chính bản thân mình. Út có con với một đại gia. Sau khi sinh con trai xong. Út gom tiền. Lặng lẽ ôm con sang đất khách quê người để tìm lại chính bản thân mình. Bởi con người ta chỉ sống có một lần. Nếu không sống thật, sống tốt thì cũng là có lỗi với cha mẹ. Con trai Út cũng bằng tuổi con tôi. Bây giờ, Út sẽ về quê sống luôn. Út sẽ đem con về đây sống với ông bà cho trọn đạo làm con.
Chẳng phải nói. Ông ngoại tôi là người vui nhất. Ông bật dậy nói cười sau đó chỉ một ngày. Cuộc đời ông. Phút cuối cũng có được thằng con trai nối dõi. Vai chánh lễ ông không màng nữa. Cái gì của ai thì tự khắc nó sẽ về với chủ. Với ông, ông chỉ cần có một tay chèo vững chãi để ông yên tâm giăng lưới. Hoặc chí ít cũng là có người để lai rai lúc buồn lúc vui. Bà ngoại dẫu không thể thấy rõ hình dáng Út nữa. Nhưng sờ sờ được khuôn mặt con bà đã thấy vui rồi.
Chiều cuối xuân. Lục bình nở hoa khắp dòng sông. Bờ bên kia, những vạt hoa cải tròn nghiêng say giấc đang đợi con nước về để khỏa vàng bờ sông. Tôi mang cặp lồng có vài con khô, một chai tương ớt và mấy quả cóc non. Út chờ sẵn trên ghe. Chai rượu đế ở trên tay. Tôi cười xuề xòa:
– Xóm này ai cũng nói con giống Út. Đẹp dữ thần hông!
– Xạo mày! Mày giống tao mày thành hoa khôi à!
– Con chưa thi thôi.
– Đàn bà rồi thì sao thi nữa được con. Nhưng tao thì vẫn có thể thành Nam Vương được nhé.
Tiếng Út cười mạnh mẽ, vang, giòn tan cả một khúc sông:
– Tao sẽ là Nam Vương nhưng sẽ mãi là “vệ sĩ” của mày!
Truyện ngắn của TRẦN PHAN