Cấp trên điều động đơn vị Thành tăng cường lên giữ chốt. Thành sắp xếp quân tư trang quần áo cá nhân, chuẩn bị chu đáo để sáng mai hành quân. Thành nhận được thư của Ngọc Linh, có đoạn viết: “Gặp nhau giữa lúc bất ngờ, hiểu nhau thì đã đến giờ chia tay… Em coi anh như một người anh trai trong gia đình và em thật sự mong rằng anh coi em như một đứa em gái của anh. Như vậy được không anh? Em không biết nói gì đây, viết gì đây cho anh hiểu hết tình cảm của em. Em muốn viết nhiều nhưng lại khó viết, em muốn nói nhiều nhưng lại khó nói. Anh thông cảm và hiểu cho em nhé… Rồi mai đây, anh có đi đến mảnh đất xa xôi nào của Tổ quốc, anh hãy nhớ đến em và luôn ghi thư về thăm em. Mỗi lá thư nhỏ của anh cũng là nguồn động viên em học tập cố gắng hơn. Anh Thành ơi “Xa nhau tình cảm dạt dào. Người xa nhưng tấm lòng đào không xa. Một năm đẹp nhất mùa xuân. Tuổi xuân đẹp nhất tòng quân diệt thù”. Mong sao thời gian luôn trôi đi… nhưng tình cảm anh em mình ngày càng sâu đậm hơn, anh nhé! Em gái Ngọc Linh. T/b: Em viết thư trong lúc chờ đợi xe khách đi Bản Giốc nên chữ xấu, anh thông cảm cho em”. Thành nhớ lại chuyến về phép vừa qua với nhiều điều suy tư.
Thành được đơn vị cho về phép vào dịp Tết, gia đình dự kiến tổ chức lễ ăn hỏi cô Nam vào ngày mùng sáu Tết. Nhưng ngày mùng hai Tết, Thành nhận được điện báo khẩn, trở về đơn vị ngay vì nhiệm vụ đặc biệt. Mặc dù nhiều người can ngăn, khuyên bảo là tổ chức lễ ăn hỏi xong hãy đi nhưng Thành đã quyết phải lên đơn vị, vả lại tình cảm của Thành với Nam cũng chưa sâu đậm.
Thành có mặt ở ga Phú Thọ từ sáng sớm, tàu từ Lào Cai về nên rất đông, khách ngồi cả trên nóc toa. Thành trèo lên và ngồi trên nóc toa tàu thấy chóng mặt, nguy hiểm, nằm ẹp xuống thì tạm được. Tàu dài như con giun khổng lồ, chạy ì ạch chậm như con sên bò, có thể do quá tải. Tàu đỗ rất lâu ở ga Việt Trì, Vĩnh Yên, Phúc Yên nhường đường cho những đoàn tàu quân sự chở xe tăng, pháo, hàng hóa quốc phòng ngược lên biên giới phía Bắc. Thành nằm trên nóc toa, nhìn các đồi núi dọc theo đường tàu có rất nhiều người đông như đàn kiến đang đào hầm hào, phòng chống bọn xâm lược nhảy dù chiếm đóng cao điểm. Cuộc chiến đã lan rộng ra toàn quốc, người dân sẵn sàng chiến đấu bảo vệ quê hương.
Thành xuống ga Đông Anh đón tàu ngược Thái Nguyên cũng muộn giờ. Tàu chật ních người, Thành leo lên chỗ tiếp giáp giữa hai toa, không dám nằm trên nóc toa tàu nữa vì đêm đông rét lạnh. Tàu dừng đỗ rất lâu ở ga Phổ Yên, Lưu Xá để nhường đường cho những đoàn tàu quân sự. Tàu đến ga Thái Nguyên là bảy giờ sáng, những đoàn lính tấp nập hành quân lên biên giới. Thành vào đăng ký vé và chụp dấu xác nhận của Trạm quân đội, khẳng định là đã có mặt đúng thời gian. Vì xe khách chỉ nhận 3 – 5 lính trong một chuyến, sau Tết lính ngược biên giới Cao Bằng quá đông nên Thành không thể đi ngay được. Vì lo quá hạn phép nên Thành nhanh chóng ra quốc lộ 3, ở ngã ba Mỏ Bạch để bắt xe tải lên Cao Bằng. Rất nhiều người cũng bắt xe, có một cô gái trẻ, khá xinh, hỏi Thành “Cho em cùng vẫy xe với anh nhé?”. “Có gì mà cho, hai ta cùng vẫy xe”. Hai người vẫy mỏi tay mà chưa được xe nào. May sao có xe tải Zin, ca bin rộng cho hai người đi nhờ. Anh Xán (tên người lái xe), nhanh nhẹn nhiệt tình mở cửa ca bin, bảo em gái ngồi giữa hai người đàn ông. Xe chạy nhanh qua Bắc Cạn, Ngân Sơn… thì trời sắp tối. Tiếp tục chạy, anh Xán thi thoảng liếc mắt trìu mến nhìn cô gái, có lúc vào cua hẹp, phanh gấp, làm cô gái đổ nghiêng người về anh lái xe.
Trời tối đen như mực, đang trên đường ở giữa núi rừng hoang vắng thì hỏng xe. Chết cha rồi! Anh Xán xuống sửa gì đó một lúc là xong. Lại tiếp tục đi… gần đèo Giàng (đèo Giời) dài ngoằn ngoèo khó đi, phải dừng xe nép vào vệ đường vì chết máy. Bác tài xuống sửa xe, không được và bảo “Xuống xe, mang hành lý vào lán này ngủ lại, sáng mai sửa được thì đi”. Ba người vào một quán bán hàng bên đường, có một chiếc bàn nhỏ hẹp, ban ngày dân ở đây vẫn bán mấy nải chuối, hoa quả, củ sắn… Anh Xán phân công “Ưu tiên em gái ngủ trên bàn, còn hai thằng đàn ông ngủ đất”. Hợp lý, anh lái xe tốt thật – Thành nghĩ.
Khuya, xung quanh rừng núi tối mù mịt, gió thổi vù vù, tàu lá chuối bay phần phật. Mưa nặng hạt, rét lạnh, Thành nằm cho đỡ mỏi lưng, chứ ngủ sao được. Cô gái nằm im, thi thoảng ho khan, chắc là bị lạnh. Anh Xán ngáy to như tàu hỏa leo dốc… Chắc là lái xe cả ngày mệt mỏi, quen với gian lao nên anh ngủ ngon hay là giả vờ ngủ say?! Thành giả vờ ngáy to (sao lại giả vờ ngáy to – bây giờ Thành cũng không thể nào hiểu được điều đó). Thành thấy anh lái xe nhỏm dậy, rón rén bò qua phía chân Thành, vì Thành nằm giữa hai người… chắc anh Xán đi tiểu tiện đêm? – Thành nghĩ thế.
– Ối, cứu em! Cứu em với! – Cô gái kêu to và hai người vật lộn nhau… nhưng bàn không sập đổ vì bốn chân của nó được chôn sâu dưới đất!
– Dừng lại! Muốn ăn lựu đạn không? – Thành hét to.
Xán vùng chạy, ôm theo hành lý của mình lên xe, nổ máy chạy mất hút trong đêm tối đen như mực! Hóa ra, xe không hỏng, bài của anh Xán là muốn cô gái xinh đẹp này.
Lúc này, cô gái ngồi gần Thành mà người run lên như bị sốt rét ác tính. Thành lấy áo bông lính chùm lên người cô. Cô gái hoàn hồn và ngạc nhiên hỏi “Lựu đạn của anh để đâu rồi, liệu có an toàn không?”. “Lựu đạn nào? – Thành cũng bất ngờ hỏi lại”. “Lúc nãy anh hét… lựu đạn nổ mà!”. “À, anh dọa thằng dê đó thôi”! “Giàng ơi! Sao mà anh thông minh thế!
Trời tối, không nhìn thấy khuôn mặt cô gái nhưng nghe giọng nói là Thành nhận thấy cô gái rất vui. Lúc gặp nhau ở Thái Nguyên, rồi lên xe đi nhờ chưa kịp hỏi gì, có lái xe càng không nói chuyện được. Bây giờ còn hai người, tha hồ, tự do nói chuyện. Cô gái nhỏ nhẹ tự giới thiệu “Em là Ngọc Sáng Lung Linh, anh tên gì, anh kể về bản thân cho em nghe?”. Thành nói “Họ tên em đẹp quá, anh là Nguyễn Kim Thành, đã tốt nghiệp Đại học Sư phạm, làm nghề dạy học và đi lính hơn một năm rồi, anh đóng quân tại thị xã Cao Bằng”. Ngọc Linh nói “Ông ngoại em là thầy đồ nho, đặt tên cho em. Em đang học năm thứ hai, Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Hà Nội. Quê em ở gần thác Bản Giốc, cách thị xã Cao Bằng một ngày đi xe khách. Sau Tết em mới về vì nhà em có việc đặc biệt”.
– Xa quá, em về đến thị xã Cao Bằng – Thành sẻ chia – có khi phải ngủ lại, chờ đợi có xe mới về nhà được? Vất vả, xa xôi, khó khăn… mà em vẫn vượt qua để đi học?
– Anh nói rất đúng – Ngọc Linh nói – quê em nghèo, chưa chú trọng đến việc học, hết cấp 2 là ở nhà, học cấp 3 càng ít, số người học cao hơn thì… đếm trên đầu ngón tay.
– Anh tò mò chút, nhà em có mấy người? Bố mẹ làm gì?
– Nhà em… trước đây đông người lắm – Ngọc Linh ngập ngừng nói – chín người: ông, bà, bố, mẹ và năm người con, ba trai, hai gái. Quê anh ở đâu? Gia đình anh thế nào?
Sau khi nghe Thành nói sơ qua về hoàn cảnh gia đình và bản thân, Ngọc Linh khen:
– Gia đình anh ở nông thôn, kinh tế còn rất nhiều khó khăn, thiếu thốn mọi thứ mà bốn anh chị em đều học giỏi, nhất là anh đã tốt nghiệp đại học. Học cao đẳng, em thấy có nhiều môn học khó quá, nhất là môn toán cao cấp, môn chính trị…
– Đúng như thế – Thành nói – sao em không thi vào trường cao đẳng, đại học ở khu vực Thái Nguyên cho việc đi lại bớt khó khăn?
– Câu chuyện của em – Ngọc Linh nói – dài lắm, có một lý do chính là: em muốn sống ở Hà Nội xem sao? Mình học được gì ở Thủ đô?
– Ôi, em có suy nghĩ cao cả thế – Thành khen – biết đâu, học xong em lại công tác ở Hà Nội thì tuyệt vời!
Cứ nói chuyện như vậy, về học hành và bạn bè… bắt đầu nghe thấy tiếng gà gáy ở bản gần đây, trời sáng dần. Ngẫu nhiên, bất ngờ, gặp nguy hiểm và trở thành rất tình cảm.
Đêm tối, đường dốc, đèo núi ngoằn ngoèo, cua gấp nên ít xe chạy. Hai người tiếp tục bắt xe tải để đi tiếp lên Cao Bằng. Nhiều xe chạy qua từ chối, có thể ca bin chật, hoặc chở hàng quân sự bí mật. May sao có anh lái xe tốt bụng cho đôi bạn đi nhờ. Chia tay, Ngọc Linh mắt ướt lệ, xúc động “cảm ơn anh, người lính mang tâm hồn nhà giáo, không có anh thì đời con gái em đã hết. Em tặng anh tấm hình này và xin nhận là em gái của anh!”. Thành cảm động, nắm chặt tay Ngọc Linh. Chia tay mỗi người đi về một hướng nhưng vẫn ngoái đầu lại nhìn nhau, luyến tiếc và mong sao có lần gặp lại.
Sau một ngày chạy xe, đơn vị Thành đã tập kết tại chốt gần Thác Bản Giốc. Khuya. Bọn xâm lược tấn công chiếm chốt. Pháo nổ, đạn bắn man rợ thét gào cháy đỏ xé toang màn đêm đen tối. Loạt đạn pháo trút xuống hầm làm Thành bị đất đá chôn vùi, ngất xỉu. Thành bị sức ép, đau đớn khắp người, đầu óc ù ù, ong ong như có tiếng dế kêu. Thành nghe tiếng pháo gầm, đạn réo từ chốt vọng đến, loáng thoáng nhẹ nhàng giọng nói tiếng Tày, âm điệu quen quen “Dậy uống thuốc anh Thành. Thuốc lá rừng mế em vừa hái về”. Thành từ từ hé mắt, ánh sáng chiếu vào đủ cho anh nhận ra khuôn mặt quen thuộc “Ngọc Linh sao lại ở đây, sao lại thế này!?”. “Anh cứ uống thuốc đi đã, cho khỏi tức ngực, tan cục máu đông”. Bữa trưa Thành ăn cháo với một chút rượu ngâm con ong vò vẽ, được Ngọc Linh bón cho từng thìa nhỏ. Sau một ngày, thuốc ngấm vào ruột gan máu thịt làm Thành cảm thấy dễ chịu, giảm bớt đau tức. Lãnh đạo đơn vị mang quà đến thăm Thành và cảm ơn gia đình “hiện trạm xá quân dân y quá tải, hết giường, chỉ điều trị thương binh nặng, còn phải nhờ dân bản giúp những người bị thương nhẹ”. Mấy ngày đầu mế lau rửa người Thành sạch sẽ, Ngọc Linh giặt quần áo và bón cháo, thuốc cho Thành.
Ngọc Linh về nhà, chiến sự đang xảy ra trên chốt. Ngọc Linh xung phong tham gia công tác cứu thương. Duyên phận cho Ngọc Linh gặp anh Thành đang hôn mê. Biết Thành bị sức ép của pháo địch, Ngọc Linh xin nhận, đưa Thành về nhà chữa bằng thuốc nam, bài thuốc gia truyền của ông bà. Mẹ Ngọc Linh biết chuyện hỏng xe ngang đường và được Thành bảo vệ con gái, yêu quý Thành như ân nhân, con cái của mình.
*
* *
Ngọc Linh về Hà Nội tiếp tục công việc học tập. Đơn vị Thành hoàn thành tốt nhiệm vụ, được trở về thị xã Cao Bằng. Thành xin ở lại giữ chốt, thi thoảng đến chơi thăm mế, làm giúp vài việc và thắp hương khấn vái những người thân yêu vừa mất. Thành nghe mế kể “Hưởng ứng lời kêu gọi của Cụ Hồ, toàn dân nhận chăm sóc, nuôi dưỡng thương bệnh binh, sau chiến dịch Biên giới năm 1950, bố mẹ mế nhận nuôi, chăm sóc thương binh Nguyễn Văn Quyết tại nhà. Khi đó mế gần 20 tuổi, hàng ngày giúp bố mẹ chăm sóc anh Quyết. Tình yêu nảy nở và anh Quyết kết hôn với mế, trở thành con rể, phục viên sinh sống ở đây, xây dựng một gia đình đầm ấm”. Thành hỏi “Sao em Linh có họ là Ngọc, theo họ của mế?”. Mế cười nói “À, con cháu mang họ Ngọc, họ mế người Tày, để được hưởng chính sách ưu tiên người dân tộc thiểu số. Con quê Phú Thọ có gần Đền Hùng, quê chồng mế không lố?”. Thành sung sướng gặp được người quê mình “Con gần đó mế ạ”. Mế nhìn Thành như người mẹ nhìn con “Bây giờ mế được nhận nuôi, chăm sóc con khỏi bệnh và mong sao con là con rể của mế”.
Thành nhận được thư bố, thông báo cô Nam đã lấy chồng. Chồng đi lao động ở nước ngoài về, giàu có. Thành cảm thấy nhẹ lòng vì tình cảm với Nam chưa sâu nặng và không thể lấy vợ mà chưa có tình yêu. Hơn nữa Ngọc Linh cùng mế, bà con bản này đang lôi cuốn Thành như nam châm hút sắt. Thành gửi thư cho bố mẹ, kể về cuộc chiến đấu ở chốt, bị sức ép ngất đi, được mế Ngọc Linh cứu chữa, tình cảm như gia đình mình. Hàng tháng Ngọc Linh gửi thư thăm mẹ, đều dành riêng cho Thành một tình cảm đặc biệt, như anh trai. Thành gửi thư cho Ngọc Linh “Em cố gắng học tốt, an tâm ở nhà đã có anh chăm lo, giúp đỡ mẹ”. Có lần Thành tâm sự “Hết nghĩa vụ anh ra quân, xin dạy học tại quê em”. Ngọc Linh đáp lại “Tốt nghiệp ra trường, em xin về quê dạy học môn âm nhạc, để chúng mình gần nhau”.
Hoàn thành nghĩa vụ quân sự và vì thính giác bị tổn thương khá nặng nên Thành không thể tiếp tục đi học sĩ quan. Thành xin về Bản Giốc dạy học với hành trang là ba lô bạc màu chiến trận, vài bộ quân phục sờn úa, đôi dép cao su. Hàng ngày Thành ăn ở tại nhà mế Ngọc Linh. Thành đến trường trong sự tiếp đón nhiệt tình của giáo viên, học sinh. Về kiến thức bộ môn toán, lý, hóa… Thành an tâm, chỉ băn khoăn, suy nghĩ thêm về phương pháp dạy học sao cho phù hợp với trình độ nhận thức của các em, người dân tộc thiểu số. Sau những giờ lên lớp là tiếng khen đây đó “Thầy Thành phong độ, đẹp trai, có trình độ đại học về đây dạy học, thật là tốt cho con em địa phương”, “Đất lành chim đậu, chắc là yêu cô giáo nào của trường ta? À, biết rồi! Yêu cô Ngọc Linh xinh đẹp”. Có tiếng ai đó ngân nga “Cao Bằng gạo trắng nước trong. Anh lên đến đó lòng không muốn về”.
Hè, Ngọc Linh viết thư cho mẹ, cho Thành “Con không về nhà thăm mẹ cùng anh Thành vì sinh viên phải học bù thời gian nhập học muộn”. Tết Nguyên đán, Ngọc Linh viết “Thời gian nghỉ ít ngày, một thân con gái dặm trường, đêm hôm rét lạnh và tàu xe cực kỳ khó khăn nên con ở lại ăn tết với bạn bè ở Thủ đô”. Trong trường có tiếng thì thầm “Cô Ngọc Linh xinh đẹp, hát hay, đàn giỏi chắc là có người yêu Hà Nội, nhà mặt phố, bố làm quan”. Thành cũng bất an, biết đâu lại là như vậy? Thôi thì, tương lai đang chờ phía trước?
*
* *
Được nghỉ hè, anh giáo Thành về Hà Nội, gặp Ngọc Linh khoe “Em vừa thi tốt nghiệp, đạt loại giỏi được trường dự kiến giữ lại làm giảng viên dạy đàn Tính, hát Then tiếng Tày. Lãnh đạo trường tạo điều kiện thuận lợi, tiếp nhận mẹ về sinh sống cùng em trong khu tập thể trường”. Thành nói uể oải. “Anh chúc mừng em”. Linh bùng lên “Sao lại chúc mừng, anh muốn em ở Hà Nội à? Hay là anh có noọng nào ở Bản Giốc rồi?”. Thành sực nhớ ra, mình đang ở với mẹ Linh và nói như xoa dịu “Anh có nàng này, gái Bản Giốc chính hiệu”. Linh hạ nhiệt, nũng nịu “Em quyết định rồi, em xin về quê, được sống gần anh và thắp hương, chăm sóc mồ mả ông cha, tiên tổ.
Thành cùng Ngọc Linh về Phú Thọ thăm gia đình. Họ Nguyễn phấn khởi đón người con đi lính trở về an bình cùng người yêu xinh đẹp nơi địa đầu Tổ quốc. Mọi người trầm trồ “Ngọc Linh có dáng người cao đẹp, da trắng hồng, khuôn mặt phúc hậu với nụ cười tươi xinh. Nữ sinh trường nghệ thuật có khác mặc bộ quần áo chàm người Tày mộc mạc rất đẹp”. Mẹ Thành to nhỏ xót xa “Có hơn một năm mà Thành thay đổi nhiều, nước da đen, người gầy nhưng mạnh khỏe, chững chạc”.
Họ Nguyễn cử đại diện cùng bố mẹ Thành lên miền biên cương Bản Giốc tổ chức lễ vu quy Thành với Linh. Những năm sau, căn nhà sàn ngập tràn tiếng cười nói của những đứa nhỏ. Chàng trai Đất Tổ sánh vai cùng Ngọc Linh rảo bước dưới thác nước Bản Giốc, vùng biên cương Tổ quốc chói chang nắng vàng.
Truyện ngắn của Đặng Văn Hương