Thơ ca và chính trị nước Mỹ

Robert Frost là nhà thơ Mỹ đã đọc thơ trong lễ nhậm chức của Tổng thống Mỹ John F. Kenedy. Sau này, trong buổi khai trương thư viện mang tên nhà thơ Robert Frost, Tổng thống John F. Kenedy đã ca ngợi sự sáng tạo của nhà thơ và đọc lại hai câu thơ nổi tiếng của nhà thơ Robert Frost: “Trong rừng có nhiều lối đi/ Nhưng tôi chọn lối đi chưa có dấu chân người”.

Tổng thống Mỹ John F. Kenedy nói hai câu thơ đó gợi mở một tư duy quan trọng cho các chính trị gia Mỹ trong việc xây dựng nước Mỹ. Bởi không có sự dấn thân và sáng tạo, nước Mỹ không thể lớn mạnh. Quốc gia nào muốn phát triển và lớn mạnh thì không thể đi theo một lối mòn. Mọi lối mòn đều thủ tiêu sự sáng tạo. Và không có sự sáng tạo thì không có sự phát triển.

Những bài thơ được đọc trong lễ nhậm chức của các Tổng thống Mỹ đều vang lên giọng nói của văn hóa, của lịch sử, khát vọng và ý chí của con người về một tương lai tốt đẹp hơn của nước Mỹ. Nhà văn Larry Heinemann nói những bài thơ ấy giống một bản tuyên ngôn nghệ thuật về nước Mỹ.

Nhà thơ được mời đọc thơ trong lễ nhậm chức Tổng thống Mỹ Joe Biden mới đây là nhà thơ da màu Amanda Gordon, khi ấy chỉ mới 22 tuổi.

Xin trân trọng giới thiệu một số bài thơ đọc trong lễ nhậm chức của một số Tổng thống Mỹ qua bản dịch của dịch giả Phạm Minh Quân.

Robert Frost

Món quà đương nhiên

(The Gift Outright, được nhà thơ Robert Frost đọc tại lễ nhậm chức của

Tổng thống Mỹ John F. Kennedy vào ngày 20/1/1961. Đây là bài thơ đầu tiên

được đọc tại một lễ nhậm chức của Tổng thống Mỹ)

Mảnh đất là của chúng ta trước khi chúng ta là của đất

Đất nước là đất của chúng ta hơn một trăm năm

Trước khi ta là công dân của nó. Đất là của chúng ta

Ở Massachusetts, ở Virginia

Nhưng bấy giờ chúng ta vẫn là thuộc địa của Anh

Vẫn sở hữu những thứ ta chưa được sở hữu

Vẫn bị chiếm hữu bởi thứ ngày nay không còn chiếm hữu ta

Cái mà chúng ta giữ lại làm cho ta trở nên yếu đuối

Cho đến khi ta phát hiện ra rằng đó chính là chúng ta

Chúng ta đã cự tuyệt mảnh đất mà ta đã sinh sống

Và tức thời ta nhận thấy sự hàng phục là cứu cánh

Chúng ta đã tự trao cho mình món quà đương nhiên

(Món quà chính là rất nhiều chiến tích)

Vốn là mảnh đất đang được mở rộng về phía Tây

Nhưng vẫn chưa có lịch sử, chưa có văn hóa, chưa chuyển mình,

Quá khứ đã vậy, và sẽ như vậy trong tương lai.

Amanda Gordon

                   Ngọn đồi chúng ta leo

(The Hill We Climb, được nữ nhà thơ trẻ Amanda Gordon đọc tại lễ nhậm chức của

Tổng thống Mỹ Joe Biden vào ngày 20/1/2021. Nhà thơ sinh năm 1998 đồng thời

cũng trở thành nhà thơ trẻ tuổi nhất đọc thơ tại lễ nhậm chức trong các kỳ Tổng thống Mỹ)

Một ngày kia chúng ta tự hỏi bản thân,

rằng ở nơi đâu ta có thể tìm thấy ánh sáng

                            giữa bóng tối bất tận này?

Những mất mát chúng ta mang theo

một đại dương ta cần phải lội qua

Chúng ta đã đương đầu với dã thú hiểm nguy

Chúng ta đã học được rằng không phải lúc nào

                        im lặng cũng là hòa bình

Và mọi chuẩn mực và quan niệm về lẽ phải

Không phải lúc nào cũng là công bằng

Nhưng bình mình là của chúng ta trước cả khi ta biết

Bằng cách nào đó ta đã làm được

Bằng cách nào đó ta đã vượt qua và chứng kiến một quốc gia không hề

                                             đổ vỡ mà chỉ đơn thuần chưa hoàn tất

Chúng ta là những người đảm đương một đất nước và một thời đại

Khi mà một cô gái da màu gầy guộc

là hậu duệ của nô lệ và được nuôi nấng bởi một người mẹ đơn thân

có thể mơ trở thành Tổng thống

chỉ để thấy mình đang đọc thơ cho ngài ấy

Và đúng là chúng ta còn lâu nữa mới hoàn thiện

còn lâu nữa mới tinh khôi

nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta

không khao khát thành lập một sự đoàn kết hoàn hảo

Chúng ta đang khao khát đoàn kết có mục đích

Để thiết lập một quốc gia dành cho mọi văn hóa, màu da, tính cách

và mọi thân phận con người

Do đó thứ chúng ta ngước lên nhìn không phải là thứ đứng giữa chúng ta

                                                                                   mà là thứ đứng trước chúng ta

Chúng ta khép lại sự chia rẽ bởi vì chúng ta biết phải đặt tương lai

                                                                                                                 lên hàng đầu

chúng ta phải gạt hết khác biệt sang một bên

Chúng ta cần hạ tay xuống

để có thể với nắm lấy cánh tay

của nhau

Chúng ta không làm hại ai và truy cầu sự hòa hợp cho tất cả

Hãy để duy nhất địa cầu này chứng thực rằng:

Ngay cả khi ta đau khổ, ta đã trưởng thành

Ngay cả khi ta tổn thương, ta đã hy vọng

Ngay cả khi ta mệt mỏi, ta đã nỗ lực

Rằng chúng ta sẽ mãi kết liên với nhau, cùng nhau chiến thắng

Không phải bởi vì chúng ta sẽ không bao giờ phải nếm mùi thất bại nữa

Mà bởi vì chúng ta sẽ không bao giờ tạo ra sự phân biệt

Kinh Thánh đã dặn chúng ta mường tượng

rằng ai nấy sẽ ngồi dưới cây nho và cây vả của mình

Và sẽ không một ai khiến họ sợ hãi

Nếu chúng ta sống xứng với thời đại của mình

Thì chiến thắng không nằm ở mũi gươm

Mà nằm ở những cây cầu ta đã dựng xây

Đây chính là miền hứa hẹn

Ngọn đồi chúng ta leo

Chỉ khi ta có can đảm

Bởi vì là một người Mỹ còn hơn cả một niềm vinh dự ta được thừa hưởng

Đó là quá khứ mà chúng ta bước vào

và cách ta hàn gắn nó

Chúng ta đã thấy một thế lực có thể phá hoại quốc gia chúng ta,

thay vì chia sẻ nó

Sẽ  phá hủy quốc gia chúng ta nếu nó có thể cản trở nền dân chủ

Và âm mưu này đã suýt thành công

Cho dù nền dân chủ đôi lúc có thể bị trì hoãn

nhưng nó không bao giờ có thể bị đánh bại hoàn toàn

Chính trong chân lý này

trong đức tin mà chúng ta tin vào

Bởi trong khi chúng ta nhìn tới tương lai

lịch sử đã nhìn tới chúng ta

Đây là kỷ nguyên để cứu nền công lý

Chúng ta lo sợ trước bước ngoặt của nó

Chúng ta cảm thấy rằng mình chưa sẵn sàng để kế thừa

trong thời khắc kinh khủng như vậy

nhưng bên trong nó ta đã tìm thấy sức mạnh

để viết lên một trang sử mới

Để mang lại hy vọng và tiếng cười cho chính chúng ta

Thế nên chúng ta đã từng hỏi,

bằng cách nào ta có thể khuất phục tai ương?

Giờ đây chúng ta khẳng định,

tai ương làm thế nào có thể đánh bại chúng ta chứ?

Chúng ta sẽ không quay về với thứ đã là

mà sẽ tiến tới thứ sẽ là

Một quốc gia tổn thương nhưng toàn vẹn

nhân từ nhưng quả cảm,

dữ dội và tự do

Chúng ta sẽ không quay lưng

hay bị ngăn trở bởi đe dọa

bởi vì chúng ta biết được sự thờ ơ và trì trệ của chúng ta

sẽ là di sản của thế hệ kế tiếp

Những sai lầm của chúng ta trở thành gánh nặng cho chúng

Nhưng có một điều là chắc chắn:

Nếu chúng ta kết hợp khoan dung với sức mạnh

và sức mạnh với lẽ phải

thì tình yêu sẽ trở thành di sản của chúng ta

và thay đổi quyền khai sinh của con em chúng ta

Vậy hãy để lại phía sau một quốc gia

tốt đẹp hơn quốc gia mà ta từng được kế tục

Mọi hơi thở từ lồng ngực đúc đồng này

chúng ta sẽ biến thế giới tổn thương này thành một thế giới tuyệt vời

Chúng ta sẽ trỗi dậy từ những ngọn đồi phủ vàng miền Tây

chúng ta sẽ trỗi dậy từ miền Đông Bắc đầy gió

nơi tổ tiên của chúng ta đã từng đứng lên làm cách mạng

Chúng ta sẽ trỗi dậy từ những thành phố ven hồ miền Trung Tây

chúng ta sẽ trỗi dậy từ miền Nam nắng vàng

Chúng ta sẽ tái thiết, hòa giải và hồi phục

và khắp ngõ ngách trên đất nước chúng ta

cùng mọi góc nhỏ nơi ta gọi là quê hương

dân tộc đa dạng và tươi đẹp của chúng ta sẽ vươn dậy

tuy bầm dập nhưng đẹp đẽ

Rồi sẽ đến ngày chúng ta bước ra khỏi bóng tối,

sục sôi và không sợ hãi

Một bình minh mới hé rạng lên khi chúng ta giải phóng nó

Bởi vì ở đây luôn luôn có ánh sáng

chỉ khi chúng ta đủ can đảm để nhìn thấy nó

chỉ khi chúng ta đủ can đảm để trở thành nó.

                                                               P.M.Q

Bài trích đăng theo Báo Văn nghệ số 31 ra ngày 31/7/2021.